A research about quiddity of Khan mosque in jahrom, A dome_based mosque in Fars province

Document Type : Scientific Research

Author

Iranian Architectural Studies, university of tehran, iran

Abstract

In the post-Islamic era, mosques were among the most important types of buildings in Iran. Mosques have been the center of manifestation of Muslims' spiritual identity, their reference, refuge, and reliance, from the earliest times of Islam until the recent years, these buildings have also been the most important urban and architectural elements and the center of appearance of the highest forms, creativity, and taste of Muslim architects and the most important buildings of Islamic culture. Despite similar functions of mosques in all the regions, this building after entering Iran, and under the influence of different factors in every geographical area of the country, has gained special characteristics which led to its differentiation from the mosques of other regions. One of these geographical-cultural zones is the cultural zone of Fars province. Non-use of the dome is one of the architectural features of the historical mosques of this area. But among all the historical mosques of Fars, there is an exception that has a dome. This mosque that is located in the city of Jahrom, combined with the Khan School (Madrasa-e- Khan), has formed two separate buildings as a mosque and the Khan School. In this research, with the use of logical reasoning as our research methodology, through the comparative study of the mosques and tombs of this region and other parts of Fars province, and Iran and also the use of the historical interpretive methodology in confronting with the historical documents related to our research, we tend to not only comprehensively introduce the mosque but also to answer the questions that when and why this mosque had gained a dome. Given the significant similarity between the form of the mosque with the tombs of Jahrom's Imamzades and the central parts of Iran, also the possibility to pass through the Mihrāb of the mosque, it is hypothesized that the Khan Mosque was originally built as a tomb and later, with the change in its use, transformed into a mosque. The results of the research indicate that the building was probably built in several stages. In the first stage, due to the structural difference between the dome and the surrounding corridors and other spaces, it was built as a single vault with the function of a tomb or other functions in the post-Islamic era. In the second stage, the corridors around the vault, in the style of tombs of central areas of Iran, have been added to modify the function of vault into a tomb or expansion of vault by preserving the function of the tomb. In the third stage, based on historical documents during the construction of the school in the Qajar period, and under the rule of Haji Mohammed Momen, who ruled this area at the time, the construction of an ayvān in front of the dome as a mosque and other related parts was implemented. This suspicion is reinforced by the ornamentations, orientation of the ayvān, and the climate of Jahrom, which provides the conditions for outdoor and semi-outdoor prayer.

Graphical Abstract

A research about quiddity of Khan mosque in jahrom, A dome_based mosque in Fars province

Keywords

Main Subjects


آزادی، احمد، 1352، پرونده 960 ثبت ملی مسجد و مدرسه خان جهرم، تهران، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی.
اسلامی، الله قلی و سعید خدادادفر، 1353، پرونده 1004 ثبت ملی مقبره شاهزاده فضل بن موسی بن جعفر، تهران، سازمان میراث فرهنگی.
افشار، ایرج، 1374، یادگارهای یزد: معرفی ابنیه تاریخی و آثار باستانی، تهران، انجمن آثار و مفاخر تاریخی.
پاپادوپولو، الکساندر. 1368. معماری اسلامی، حشمت جزنی، تهران، نشر فرهنگی رجا.
پروچازکا، امجد بهومیل، 1373، معماری مساجد جهان، حسین سطانزاده، تهران، امیرکبیر.
حسینی علمداری، آرش، سید­ احسان موسوی، حمید کرامتی­شیخ‌الاسلامی، مریم­سعادتمند،1396،گونه­شناسی مسجد-مدرسه‌های ایران بر اساس شیوه دسترسی، باغ نظر، شماره 53: 53-62.
زمرشیدی، حسین، 1374، مسجد در معماری ایران، تهران، کیهان.
فسایی، حسن بن حسن،1378، فارسنامه ناصری، تهران، امیرکبیر.
قاآنی شیرازی، حبیب‌الله بن محمدعلی، 1277 ق، پریشان دیوان حکیم قاآنی، بمبئی، کارخانه عبدالغفور مشهور بدادومیان ‌بن ‌محمد عبدالله دهایلی.
گروه نویسندگان، 1378، مجموعه مقالات همایش معماری مسجد: گذشته، حال، آینده، تهران، دانشگاه هنر.
گلابچی، محمود و آیدین جوانی دیزجی، 1392، فن شناسی معماری ایران، تهران، دانشگاه تهران
گلدار، فاطمه، 1388، چهارطاقی ساسانی: جستجوی کالبد و معنا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
محمدی، ایرج و مهرداد سلطانی، 1381، پرونده 6788 ثبت ملی اثر فرهنگی تاریخی امام‌زاده اسدالدهر جهرم، تهران، سازمان میراث فرهنگی.
موسی‌نژاد رضا، امیرحسین بادینلو، ابوالقاسم اسماعیلی و محمود ریحانی آرانی، 1375، ابنیه تاریخی جهرم، پروژه معماری اسلامی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
نیکخواه، محمد، کامیار افتخار، ابراهیم پورنظری، 1376، مقابر استان یزد، پروژه معماری اسلامی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
هیلن ‌براند، رابرت، 1377، معماری اسلامی، فرم، کارکرد، عملکرد، ایرج اعتصام، تهران، پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
هوشیاری، محمدمهدی، حسین پورنادری و سید مرتضی فرشته نژاد، 1392، گونه شناسی مسجد-مدرسه در معماری ایران، بررسی چگونگی ارتباط فضای آموزشی و نیایشی، مطالعات معماری ایران، دوره سوم: 37-54