تدوین شاخصه های کالبدی موثر بر ارتقای حس تعلق دانش آموزان درپلان مدارس ابتدایی (نمونه موردی:مدارس ابتدایی شرق گیلان)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی معماری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

2 استادیار گروه معماری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

3 استادیار گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

چکیده

حس تعلق به مکان و نیاز انسان به تعامل با مکانی که در آن زندگی می کند ازجمله مهمترین ابعاد رابطه میان انسان و مکان است حس تعلق به مکان یکی ازعوامل مهم در شکل گیری هویت افراد است و از آنجاکه قسمت مهمی از هویت هر فرد در دوران کودکی شکل می گیرد بنابراین توجه به آن دردوران کودکی ودرفضاهای مرتبط با کودکان ضروری است در این میان مدارس از جمله فضاهایی می باشند که بدلیل سپری نمودن ساعات طولانی کودکان در آنها، توجه کردن به ویژگیهای کیفی و ایجاد حس تعلق و خوشایندی از محیط مدارس در میان دانش آموزان از اهمیت ویژه ای برخوردار است در این راستا پژوهش حاضربا هدف شناسایی شاخصه های کالبدی موثر بر حس تعلق ، مشخص نمودن تاثیر هر کدام از شاخصه ها بر حس تعلق و در نهایت اولویت بندی شاخصها از لحاظ میزان تاثیر هر کدام بر حس تعلق دانش آموزان انجام پذیرفت در راستای رسیدن به اهداف تحقیق و پاسخ به سوالات تحقیق ، از روش تحقیق توصیفی تحلیلی در بستری پیمایشی استفاده شد و ابتدا با مطالعه کتابخانه ای و مراجعه به اسناد و مدارک دست اول مولفه های موثر بر پژوهش استخراج و بصورت چارچوب نظری تدوین گردید جامعه آماری در پژوهش، دانش آموزان مقطع ابتدایی در شرق گیلان بودند که حجم نمونه باسطح اطمینان 95درصد و احتمال خطای 5 درصد برابر با 366 نفر تعیین شدند و سپس پرسشنامه محقق ساخته با 54 گویه در میان حجم نمونه با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای توزیع گردید روش آزمون نیز با استفاده از تحلیل عامل تاییدی صورت پذیرفت یافته های پژوهش نشان داد که مولفه های کالبدی موثر بر ارتقا حس تعلق دانش آموزان در مدارس ابتدایی شامل ترتیب فضایی،هم پیوندی،وضوح(خوانایی)،انعطاف پذیری،شفافیت،مقیاس وتناسب و نفوذ پذیری می باشند که در میان آنها مولفه شفافیت با ضریب تاثیر 494/0 و عدد معناداری297/6 در اولویت تاثیر گذاری بر حس تعلق بوده است و مولفه های انعطاف پذیری،وضوح(خوانایی)، هم پیوندی،مقیاس و تناسب،نفوذ پذیری به ترتیب در اولویتهای بعدی قرار دارند همچنین مولفه ترتیب فضایی با ضریب تاثیر 207/0 وعدد معناداری 311/2 در پایین ترین اولویت می باشدبا توجه به یافته ها می توان نتیجه گرفت که ویژگیهای کالبدی محیط بر ارتقا حس تعلق دانش آموزان در مدارس تاثیر گذار است و با سازماندهی و چیدمان مطلوب فضاها در پلان مدارس وایجاد محیط با کیفیت می توان موجب افزایش بازدهی وایجاد شادابی و نشاط در دانش آموزان گردید
 
**این مقاله بر گرفته از رساله دکتری ساهره مهرابیان با عنوان"عوامل کالبدی موثر براحساس تعلق دانش آموزان درمدارس ابتدایی برمبنای ریخت شناسی"به راهنمایی(نویسنده مسئول)دکتر حسین صفری و مشاوری دکتر جمال الدین سهیلی می باشد

چکیده تصویری

تدوین شاخصه های کالبدی موثر بر ارتقای حس تعلق دانش آموزان درپلان مدارس ابتدایی (نمونه موردی:مدارس ابتدایی شرق گیلان)

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Explanation of effective physical indices in improving students' place attachment in primary schools plan (Case Study: Eastern Gilan Primary Schools)

نویسندگان [English]

  • sahereh mehrabian 1
  • Hossein safari 2
  • jamaldin soheili 3
1 Department Of Architecture, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht , Iran
2 Department of Architecture, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran
3 Department of Architecture, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran
چکیده [English]

Sense of place and the man's need to interact with the place where they live are among the most important dimensions of a human-place relationship. Sense of place is an important factor in the formation of a person’s identity. Since an important part of any person’s identity is shaped in childhood, this period and spaces related to children must be taken into consideration. Given that children spend a major portion of their time in schools, it is essential to pay special attention to the qualitative properties of schools and create a sense of place and vitality in children regarding the school and its environment. To this end, the present study aimed to identify the effective physical indices of the sense of place, specify the effect of each index on the sense of place, and finally prioritize indices by their effects on the students’ sense of place. The main research question was “what are the factors based on which physical indices of sense of place in school building plans can be categorized?” This study used a descriptive-analytical survey to achieve research objectives and provide answers to research questions .The effective research factors were compiled in the form of a theoretical frame after their extraction through bibliography and from original documents. The statistical population included elementary education students in east of Gilan Province Iran. A total of 366 students was considered as the sample size with a significance level of 95% and a probable error of 5%. A 54-item researcher-made questionnaire was then distributed among the participants selected using cluster sampling. The confirmatory factor analysis (CFA) was used as the test method, based on the results of which the effective physical components of sense of place in elementary school students included spatial layout, Integration, clarity (legibility), flexibility, transparency, scale and proportionality , and influenceability. Among these factors, transparency with an impact factor of 0.494 and significance of 6.297 had the greatest influence on the sense of place, followed by flexibility flexibility with an impact factor of 0/371 and significance of 5/588, clarity and legibility with an impact factor of 0/342 and significance of 5/381, integration with an impact factor of 0/301 and significance of 4/510 , scale and proportionality with an impact factor of 0/297 and significance of 3/736,and influenceability with an impact factor of 0/232 and significance of 3/123 Moreover, the spatial layout with an impact factor of 0.207 and significance of 2.311 had the lowest priority . According to the findings, the physical characteristics of school environment can influence the sense of place in students and , By using architecture solutions can be increase physical indices of the research in school plans and with appropriate organization and layout of the school building plans and creation of high-quality environments can increase the efficiency of students and their vitality.For students to study at a school that is full of a place atachment to their place of study. And this way you can step in to provide the properties of a lovely school from the children's perspective

کلیدواژه‌ها [English]

  • place attachment
  • primary schools
  • physical indices
  • schools plan
  • east guilan schools
  • · اکرمی، غلامرضا، 1384، «حیات مدرسه نقش فضای باز در مدارس ابتدایی»، پایان­نامۀ دکتری دانشگاه شهید بهشتی تهران.
  • · جوان فروزنده، علی، مطلبی، قاسم، 1390، «مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل­دهندۀ آن»، فصلنامه علمی-پژوهشی هویت شهر، سال پنجم، شماره هشتم، 27-37.
  • · حیدری، علی­اکبر، مطلبی، قاسم، نکویی­مهر، فاطمه، 1393، «بررسی نحوه ارتباط میان دو مفهوم حس مکان و دلبستگی به مکان در خوابگاه دانشجویان»، نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، دوره 19، شماره 1، 15-22.
  • · حیدری، علی­اکبر، مطلبی، قاسم و نگین­تاجی، فروغ، 1393،«تحلیل بعد کالبدی حس تعلق به مکان در خانه­های سنتی و مجتمع­های مسکونی امروزی»، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دوره 19، شماره3، 75-86.
  • · دانش­پایه، نسار، حبیب، فرح، طغیانی، شیرین، 1396،  «تدوین  شاخصه­های کالبدی مؤثر در خلق حس مکان در توسعۀ جدید شهری»، فصلنامۀ مدیریت شهری، شماره 47، 119-130.
  • · رجایی، محمدعلی، گودرزی، مریم، دارابی، مریم، تشکری، کامل نیا، 1396،«بازتاب حس تعلق به مکان در طراحی سرای محله کوهسار تهران»، نشریه پژوهش­های مکانی-فضایی،شماره1،2-25.
  • · رضویان، محمد­تقی، شمس پویا، محمد­کاظم، ملا تبارلهی، عبدالله، 1393،«کیفیت محیط کالبدی و حس مکان مورد شناسی: دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی تهران»، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری-منطقه­ای، شماره 10، بهار 93، 87-96.
  • · سرمست، بهرام، متوسلی، محمدمهدی، (1389)، «بررسی و تحلیل نقش مقیاس مکان در میزان حس تعلق به مکان (مطالعه موردی: شهر تهران)»، مدیریت و برنامه­ریزی شهری، دوره8 ، شماره26، 133-146.
  • · صفرنژاد، مهسا، کریمی آذر، امیررضا،غلامعلی­زاده، حمزه، 1395،«شناسایی مؤلفه­های مؤثر بر ارتقای هویت شهر و افزایش حس تعلق شهروندان در طراحی بناهای اداری فرهنگی (مطالعۀ موردی: شهررشت)»، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، دوره 9، شماره 4، 1-32.
  • · فلاحت، محمد­صادق، 1385،«حس مکان و عوامل تشکیل­دهندۀ آن»، نشریۀ هنرهای زیبا، شمارۀ 26، 66-75.
  • · فیضی، محسن، رزاقی­اصل، سینا، 1388،«مروری بر نظریات و گرایشات معماری منظر حیاط باز مدارس»، آرمان شهر، شماره 2، 59-66.
  • · قشقایی، رضا، موحد، خسرو و محمّد­زاده، حجت، 1395،«ارزیابی حس تعلق به مکان با تأکید بر عوامل کالبدی و محیطی در سواحل شهری»، پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، دوره 4، شماره2، 261-282.
  • · کامل­نیا، حامد، 1388،«دستور زبان طراحی محیط­های یادگیری»، تهران، انتشارات سبحان نور.
  • · کربلایی حسینی غیاثوند، ابوالفضل، ستاری، مهسا، 1395 ،«بررسی تأثیر حس تعلق مکانی بر امنیت و نشاط اجتماعی کودکان»، پژوهشنامۀ جغرافیای انتظامی، سال چهارم، شمارۀ سیزدهم، 1-34.
  • · مستغنی، علیرضا، اعتمادی، شهرزاد، 1395، «چگونگی شکل­گیری حس مکان در کودکان»، نشریۀ معماری و شهر­سازی آرمان­شهر، شمارۀ 17، 103-113.
  • · ملک، نیلوفر، 1391،«پژوهشی درباب معماری حیاط مدرسه در مقطع ابتدایی»، پایان­نامۀ دکتری دانشگاه شهید بهشتی تهران.
  • ملکی، محمد­رضا، پارسا، سپیده، وثیق، بهزاد، مرادی، ابراهیم،1393،«بررسی حس تعلق به مکان با توجّه به تفاوت­های جنسیتی»، فصلنامۀ علمی- پژوهشی مسکن و محیط روستا، شمارۀ 148، 99-108.
  • میر­مرادی، سیده سمیه، 1391، «ارتباط بهینه میان فضاهای درونی و بیرونی مدارس دورۀ ابتدایی در جهت ارتقای ارتباطات کودک»، پایان­نامۀ دکتری دانشگاه علم و صنعت.
  • نظری، جواد، مختاری، مرضیه، 1388، تحلیل عاملی و کاربرد آن در علوم اجتماعی، فصلنامۀ علوم اجتماعی، شماره 14،20-33.
  • هومن، حیدرعلی،1390، «تحلیل داده­های چند متغیری در پژوهش­های رفتاری»، تهران، انتشارات پیک فرهنگ.
    • Canter, David. (1977a), the psychology of place the architectural press, London                                     
    • Chatterjee, S. (2005). Children’s Friendship with Place: A Conceptual Inquiry, Children Youth and Environments, Environmental Health, and Other Papers, 1-26. 15(1).           
    • Chawla, L. (1992). Childhood Place Attachments. In A. Altman and S.M. Low, eds. Place Attachment. New York: Plenum. Vol. 12.
    • Chawla, L. & Heft, H. (2002). Children’s Competence and Ecology of Communities: A Functional Approach to the Evaluation of Participation.Journalof Environmental Psychology. 22, 201-216.                   
    • Korpela, K. (2002). Children’s Environment. In R.B. Bechtel and A. Churchman, eds. Handbook of Environmental Psychology. New York: John Wiley and Sons, 363-373.
    • Low, S. M & Altman, I (1992), Place attachment: a conceptual inquiry, In Relph, E (1976), Place and Placelessness, Pion, London.              
    • Relph, Edward. (1976), place and placelessness, pion,London
    • Stedman, R.C(2003), Sense of place and forest science: toward a program
    • Tuan, Yi-Fu,(1974), .Topophilia., Englewood Cliffs: Prentiss-Hall