تحلیل ارتباط میان مؤلفه‌های فرهنگ و ابعاد محیط مصنوع نمونه موردی: خانه‌ای تاریخی در تبریز

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار معماری، عضو هیئت علمی دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

2 پژوهشگر دکتری معماری، گروه معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

چکیده

رابطه میان فرهنگ و شکل محیط مصنوع موضوعی است که پژوهش‌های زیادی را در سراسر جهان به خود اختصاص داده است. مظاهر فرهنگی که بیان‌های فرهنگ هستند، به اشکال مختلفی در ساختار محیط متجسم می‌گردند. شیوه زندگی و نظام‌های فعالیت منتج از آن نیز آشکارترین این مؤلفه‌ها هستند که در ساختارهای معماری قابل بازیابی می‌باشند. هدف از تحقیق حاضر بررسی تأثیر این مؤلفه‌ها در ساختار کالبدی خانه است. بر همین اساس پژوهش حاضر با انتخاب خانه نقشینه از دوره قاجار در شهر تبریز به عنوان نمونه موردی، سعی در تحلیل چگونگی نمود مولفه‌های فرهنگ در ساختار معماری این خانه دارد. در جریان فرایند تحقیق ابتدا با استناد به مصاحبه‌های انجام گرفته از بازماندگان، فهرستی از الگوهای فعالیتی و رفتارهای جاری در خانه استخراج گردید. سپس فضاهای موجود در خانه بر اساس نظام‌های فعالیتی جاری در آنها به صورت جز به‌ جز مورد تحلیل قرار گرفت و در نهایت کلیت خانه بر اساس نظام فرهنگی حاکم بر جامعه آن روز تدوین گردید. راهبرد مورد استفاده در این پژوهش کیفی و روش تحقیق مورد استفاده از نوع توصیفی-تاریخی است. گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات اسنادی و میدانی و نیز انجام مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با بازماندگان صاحبان خانه بود. نتایج تحقیق حاکی از آن است که آنچه در ارتباط با فرهنگ و محیط در خانه نقشینه وجود دارد، حاصل همسازی چهار عامل فضا، زمان، معنی، و ارتباطات با یکدیگر و نیز با نظام فعالیت‌های موجود در خانه است. در این خانه سازماندهی فضا و زمان با سطوح مختلف ارتباطات اجتماعی هم‌خوانی دارد. در این ارتباط عامل معنی نیز نقش هدایت‌گر جنبه‌های دیگر را دارد. دبه عبارتی دیگر می‌توان چنین عنوان نمود که مجموعه ‌خانه نقشینه ترکیبی همگن از معانی عرفی، اعتقادی، زیستی، اجتماعی و ... است که ظهور و بروز آنها در نظام‌های فعالیت و به ‌تبع در فضاها و نظام کالبدی خانه شکل می‌گیرد.

چکیده تصویری

تحلیل ارتباط میان مؤلفه‌های فرهنگ و ابعاد محیط مصنوع نمونه موردی: خانه‌ای تاریخی در تبریز

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Relationship between the Components of Culture and the Dimensions of the Built Environment Case Study: An Historic House in Tabriz

نویسندگان [English]

  • Aliakbar Heidari 1
  • parisa mohammad hosseini 2
1 yasouj university
2 PhD candidate, Islamic Azad university of Ardebil
چکیده [English]

Relation between culture and environment of setting is a subject that many researches focused on, in the entire world. In this vein, Amos Rapaport known as pioneer that he focused on the home. Moreover, he investigates the effective cultural element on formation of space setting specially, in vernacular instance. He has created a three step approach including: separation, analysis, and combination. Based on this approach, first cultural related factors at home separated to smaller elements, second these components are analyzed one by one, and finally they are combining and describe in general view about this subject. So, by selecting the Naghshine house form the Ghajar era, this paper aim to use this process. In the research process flow, first based on citation interview are done and the list of current behavior instance are extracted. Then, based on current behavior setting, existing spaces at home are analyzed part by part. Finally, home generality are described based on cultural setting. In this paper we use qualitative approach and the research methodology done based on historical- descriptive way. Data collection was done based on documental and field study and semi-structure interview with survivor owners of home. The results indicated that correlation between culture and environment in Naghshine house are based on matched of four elements: space, time, meaning, and communications. In this house it seems that time and space organizing have compatibility with different level of social communications. Meaning has a navigator role for other aspects. In fact, it can be said the set of Naghshine house are combination of social, religion, usual, biological… The emerging of the meaning is formed in the behavioral setting and in the following in the space and the physical setting.
Relation between culture and environment of setting is a subject that many researches focused on, in the entire world. In this vein, Amos Rapaport known as pioneer that he focused on the home. Moreover, he investigates the effective cultural element on formation of space setting specially, in vernacular instance. He has created a three step approach including: separation, analysis, and combination. Based on this approach, first cultural related factors at home separated to smaller elements, second these components are analyzed one by one, and finally they are combining and describe in general view about this subject. So, by selecting the Naghshine house form the Ghajar era, this paper aim to use this process. In the research process flow, first based on citation interview are done and the list of current behavior instance are extracted. Then, based on current behavior setting, existing spaces at home are analyzed part by part. Finally, home generality are described based on cultural setting. In this paper we use qualitative approach and the research methodology done based on historical- descriptive way. Data collection was done based on documental and field study and semi-structure interview with survivor owners of home. The results indicated that correlation between culture and environment in Naghshine house are based on matched of four elements: space, time, meaning, and communications. In this house it seems that time and space organizing have compatibility with different level of social communications. Meaning has a navigator role for other aspects. In fact, it can be said the set of Naghshine house are combination of social, religion, usual, biological… The emerging of the meaning is formed in the behavioral setting and in the following in the space and the physical setting.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Culture
  • Built Environment
  • Historic house
  • Tabriz
  • Rapaport
اردوبادی، محمد سعید. ۱۳۸۴.  تبریز مه آلود. ترجمۀ رحیم رئیس نیا، ج۱. تهران: انتشارات نگاه.
افشار سیستانی، ایرج. ۱۳۶۹. نگاهی به آذربایجان شرقی: مجموعه‌ای از اوضاع تاریخی، جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی. ۲ج. تهران: نشر رایزن.
افشاری، محسن و پوردیهیمی، شهرام. 1395. مقیاس‌های روش زندگی در مسکن. مسکن و محیط روستا (154): 3- 14.
افشاری، محسن و پوردیهیمی، شهرام و صالح صدق پور، بهرام. 1394. سازگاری محیط با روش زندگی انسان (یک چارچوب نظری، یک مطالعه موردی). مسکن و محیط روستا (152): 3- 16.
باشلار، گاستن. 1391. بوطیقای فضا. ترجمه مریم کمالی و محمد شیربچه. تهران: نشر روشنگران و مطالعات زنان.
پوردیهیمی، شهرام. 1390. فرهنگ و مسکن. مسکن و محیط روستا‏ (134): 3- 18.
حایری مازندرانی، محمدرضا. 1388. خانه، فرهنگ، طبیعت. تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
خاکپور، مژگان و انصاری، مجتبی و شیخ مهدی، علی و طاووسی، مهدی. 1394. ویژگیهای اجتماعی فرهنگی مسکن بومی. مسکن و محیط روستا (149): 3- 12.
خاماچی، بهروز. ۱۳۸۶. شهر من تبریز. تبریز: نشر ندای شمس.
راپاپورت، آموس. 1388. انسان‌شناسی مسکن. ترجمه خسرو افضلیان. تهران: نشر حرفه هنرمند.
سرداری نیا، صمد. 1381.  تبریز شهر اولین ها. تبریز: کانون فرهنگ و هنر آذربایجان.
سلطان زاده، حسین. ۱۳۷۶.  تبریز خشتی استوار در عمرانی، بهروز و اسمعیلی سنگری، حسین. ۱۳۸۴. بافت تاریخی شهر تبریز. تهران: نشر سمیرا.
فخار تهرانی، فرهاد و پارسی، فرامرز و بانی مسعود، امیر. 1384. بازخوانی نقشه‌های تاریخی شهر تبریز. تهران: سازمان عمران و بهسازی شهری.
گروت، لیندا و ونگ، دیوید. 1388. روش‌های تحقیق در معماری، ترجمه علیرضا عینی‌فر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
گروتر، یورگ کورت. 1383. زیبایی‌شناسی در معماری. ترجمه جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون. تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
لبیب‌زاده، راضیه و نقره‌کار، عبدالحمید و حمزه‌نژاد، مهدی و خان‌محمدی، محمدعلی. 1394. بازخوانی سازمان فضایی خانه براساس متون اسلامی به روش EBS و تطبیق آن با اولویت‌های روابط فضایی از دیدگاه الکساندر و لنگ. مطالعات شهر ایرانی اسلامی (22): 5- 21.
مداحی، سید مهدی و معماریان، غلامحسین. 1397. خوانش پیوند سازمان فضایی خانه و شیوه زندگی در معماری بومید(مطالعه موردی: شهر بشرویه). مسکن و محیط روستا (164): 69- 85..
نادر میرزا. 1373.  تاریخ و جغرافیای داراسلطنه تبریز. به تصحیح و تحشیه غلامرضا طباطبائی مجد. تبریز: نشر ستوده.
نامداری، آیدا و شکوری، رضا. 1397. ساز وکارهای به کارگرفته شده به منظور سازما ندهی محیط در کالبد حداقلی (مبتنی بر نظریۀ سازمان دهی محیط راپوپورت؛ نمونۀ موردی : مسکن عشایرقشقایی).باغ نظر 15 (67): 16 – 5.
نوربرگ- شولتز، کریستیان. 1382. گزیده‌ای از معماری: معنا و مکان. ترجمه ویدا نوروز برازجانی. تهران: نشر جان و جهان.
یزدانفر، سیدعباس و ضرابی‌الحسینی، مهسا. 1394. تأثیر شیوه زندگی بر سازمان فضایی خانه، مطالعه موردی: شهرستان ارومیه. نشریه علمی پژوهشی انجمن معماری و شهرسازی ایران (10): 45- 61.
Asifa, Nayeem; Utabertab, Nangkula; Sabila, Azmal Bin & Sumarni Ismaila. 2018. Reflection of cultural practices on syntactical values: An introduction to the application of space syntax to vernacular Malay architecture. Frontiers of Architectural Research (7): 521–529.
Cooper_Marcus, C. 1995. House as a Mirror of Self: Exploring the Deeper Meaning of Home. Berkeley: Conari Press.
Ece Postalcı, İkbal & Atay, Güldehan Fatma. 2019. Rethinking on Cultural Sustainability in 3 Architecture: A reading on Projects of Behruz Çinici. Sustainability (11): 10- 27.
Gauvain, M. & AItman, I.  & Fahim, H. 1983. Homes and Social Change: a Cross-Cultural Analysis, In Environmental Psychology: Directions and Perspectives.  York: Praeger.
Hayward, G. 1977. Psychological Concepts of Home among Urban Middle Class Families with Young Children. Journal of Institute of Planners (28): 23-31.
Lawrence, R. J. 1995. Deciphering home: an integrative historical perspective. In: Benjamin and Stea.
Lawrence, Roderic. 1991. Housing, Dwellings and Homes: Design Theory, Research and Practice. Canada: John Wiley & Sons.
Oliver, P. 1981. The cultural context of shelter provision, in I. Davis (ed.) Disasters and the Small Dwelling. Oxford: Pergamon Press.
Rainwater, L. 1966. Fear and the House as Haven in the Lower Class. Journal of the American Institute of Planner (12): 23-31.
Rapoport, A. 1969.  House form and culture. Englewood Cliffs: Prentice-Hall.
Rapoport, A. 1992. Interview with Amos Rapoport. Journal of Arch. & Comport. / Arch. & Behav. 8 (1): 93-12.
Rapoport, A. 2003. Cultura, Arquitectura y Diseño. Barcelona: Edicions de la Universitat Politècnica de Catalunya.
William, Michelson & Paul M. Reed. 1970. The Theoretical Status and Operational Usage of Life Style in Environmental Research. Toronto: University of Toronto