اخلاق و ارتباط آن با معماری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 آموزش و پرورش، تبریز، ایران

2 دانشگاه آزاد، تبریز، ایران

چکیده

معماری به عنوان یک حرفه مهندسی و به سبب تأثیرات عمیق فضای معماری در زندگی انسانی نیازمند دیدگاه‌ها و هنجارهای اخلاقی است. رعایت ارزش‌های اخلاقی‌ در معماری در ارتباط با سلامت، رفاه و ایمنی فردی و اجتماعی جامعه و حفظ محیط زیست انسانی است. به نظر می‌رسد با توجه به دگرگونی‌ها و تحولات زندگی در جریان گذر از زندگی و معماری دوران گذشته به معاصر دچار گسست‌های اخلاقی شده است. بر این پایه، پژوهش حاضر بر آن است تا با بهره‌گیری از روش اسنادی، با تکیه بر مطالعات انجام شده، ضمن بررسی اجمالی چالش‌های اخلاق در معماری، به تبیین ارتباط اخلاق و معماری بپردازد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد با بررسی مبانی نظری، پیشینه تحقیق و مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی انجام یافته پیرامون اخلاق و معماری می‌توان جایگاه اخلاق در معماری را در سه حوزه کلی؛ اخلاق در حرفه معماری(اخلاق حرفه‌ای یا اخلاق شخص معمار)، اخلاق در معماری(صفات ساختمانی) و اخلاق و رفتار متأثر از محصول عمل معماری مشخص کرد. معماری به عنوان یک حرفه همواره با مسائل فنی و اجرایی درگیر بوده است از طرفی تأثیر مستقیم معماری در محیط زیست انسانی غیر قابل انکار است. عدم رعایت اخلاق و انصاف در طراحی، نظارت و اجرا می‌تواند تأثیرات مشهودی در معماری داشته باشد. تواضع، صداقت و ... در بعد فردی و مشورت و همکاری بین معماران و مهندسان ساختمان و توجه به خواسته‌های کارفرما و نیازهای کاربران و نظرات آنان در قالب اخلاق اجتماعی و سازمانی از اصول مهم و بنیادی معماری است. در این بین، اخلاق بندگی، اخلاص، نیت الهی و جلب رضای خدا در انجام هر کاری نکته کلیدی است. به عبارتی، سرانجام مطلوب در معماری در گرو رعایت اخلاق بندگی، فردی، سازمانی و زیست‌محیطی است. معماری متأثر از عوامل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه است و در این میان معماران در طول تاریخ نقش تعیین‌کننده‌ای در جهت‌دهی معماری داشته‌اند. اعتقادات و باورهای معمار در اثر معماری وی تأثیرگذار است. به عبارتی معماری نمودار شدن اخلاق فردی و حرفه‌ای خالق آن است. بنابراین با حرفه‌ای‌گری، اخلاق‌مند شدن، وجدان‌کاری و مسئولیت‌پذیری معمار در قبال خود، خدا، طبیعت و دیگران، اثر معماری وی نیز با طراحی مناسب و اصولی و اخلاقمند جلوه‌گر صفات اخلاقی خواهد شد. با عنایت به تأثیر معماری در اخلاق و رفتار انسان، چنین معماری‌ای‌، نقش اساسی در افزایش سلامت روحی و روانی انسان خواهد داشت و اثرات اجتماعی، فرهنگی، کالبدی و محیطی آن متناسب با نیازهای ساکنان آن خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Ethics and its Relation to Architecture

نویسندگان [English]

  • Mohammad Baqer Valizadeh Oqani 1
  • elnaz vafaei poor sorkhabi 2
1 Education Organization .tabriz, iran
2 Islamic Azad University, tabriz, iran
چکیده [English]

Architecture requires an ethical principle as an engineering profession and due to its profound effects on human life and the environment. Based on this study, the present paper seeks to explain the relationship between ethics and architecture using the documentary method and the interpretive approach. Based on the results of the research, by examining theoretical foundations, research background and documentary studies conducted on the subject, one can examine the relation between ethics and architecture in three areas: ethics in the architecture of the profession (professional ethics or ethics of the architect), ethics in architecture (Building traits) and ethics and behavior influenced by the product of architectural action. Professional ethics in architecture in the areas of ethics of servitude and God''s gratification, individual ethics such as honesty and humility, organizational ethics (social) such as counseling and respecting the rights and views of others and environmental ethics, such as the observance of sustainability criteria. The architecture of the site is a graph of the individual and professional ethics of architects. With the professionalism, morality and accountability of the architect to himself, God, nature, and others, his architectural effect will also be ethical in nature with the proper design and ethical design. Considering the impact of architecture on human morality and behavior, such an architecture will play a major role in increasing mental and psychological well-being of humans, and its social, cultural, physical and environmental influences will be tailored to the needs of its inhabitants.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • Professional Ethics
  • Architecture
  • Ethics in Architecture
  • Professional Ethics in Architecture
- قرآن کریم
- آزاد، مصطفی؛ خامه­چیان، اسما؛ و فرشچی، حمیدرضا، (1396)، معماری و ابعاد آموزش آن بر پایه متون حکمی(با تأکید بر حفظ هویت ایران اسلامی)، نشریه آرمانشهر، شماره19: 1-10.
- آقاشریفیان­اصفهانی، مهرداد؛ و امین­پور، احمد، (1394)، فتوت­نامه معماری اصول چهارده­گانه اخلاق حرفه­ای معماری، نشریه فیروزه اسلام، سال اول، شماره1: 81-100.
- احمدی، خدابخش و همکاران، (1389)، بررسی میزان شناخت مشاوران و روانشناسان از اصول اخلاق حرفه­ای، نشریه تازه­ها و پژوهش­های مشاوره، جلد9، شماره34: 49-67.
- اسکروتن، راجر، (1381)، اصول معماری در عصر نیست انگاری، (مترجم: د. سمرقند)، مجله معمار شماره 17: 4-8، (تاریخ اصل اثر: 1994).
- انوری، حسن، (1381)، فرهنگ بزرگ سخن، چاپ اول، جلد اول، تهران: انتشارات سخن.
- بحرینی، نسرین، (1389)، مقاله «مبانی اخلاقی آزمون­سازی در نظام آموزشی ایران»، در کتاب «اخلاق کاربردی در ایران و اسلام»، به اهتمام: احدفرامرز قراملکی، (ص73-97)، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-بهجت، محمد تقی، (1387)، پرده نشین، شرح کلمات عرفانی، اخلاقی، قم، انتشارات هنارس.
- بهزادفر، مصطفی، (1394)، درکی نوین از انگاشت اخلاق در حرفه شهرسازی، نشریه پیام ارک، شماره46و47: 7-11.
- پاکزاد، جهانشاه، (1382)، پدیدارشناسی نمای ساختمان­های مسکونی و سیر تکوینی توقعات از آن، نشریه هنرهای زیبا، شماره14: 51-62.
- پورمند، حسنعلی و همکاران، (1394)، بررسی نمود ارزش­های اخلاقی در معماری سنتی شهرهای کویری ایران(نمونه موردی: شهر یزد)، جامعه­پژوهی فرهنگی، سال ششم، شماره2: 59-88.
- پیشوایی، حمیدرضا؛ و قیومی­بیدهندی، مهرداد، (1392)، خاک و خِرَد؛ تأملی در شأن معماری در مثنوی معنوی، فصلنامه مطالعات معماری ایران، شماره3: 17-36.
- حجت، عیسی، (1384)، هویت انسان­ساز، انسان هویت­پرداز(تأملی در رابطه هویت و معماری)، نشریه هنرهای زیبا، شماره24: 55-62.
- حجت، مهدی، (1380)، میراث فرهنگی در ایران، سیاست­ها برای یک کشور اسلامی، چاپ اول، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
- خان‌محمدی، علی‌اکبر، (1371)، فتوت‌نامه بنایان، صفه، سال دوم، شماره5: 15-10.
- دهخدا، علی­اکبر، (1328)، لغت­نامه دهخدا، جلد5، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- سرخیلی، الناز؛ رفیعیان، مجتبی؛ و بمانیان، محمدرضا، (1391)، بررسی انگیزه­های تخلف احداث بنای مازاد بر تراکم ساختمانی در شهر تهران، نشریه مدیریت شهری، شماره30: 145-162.
- شاه­علی، مهرزاد و همکاران، (1394)، الگوی پیاده­سازی اخلاق حرفه­ای در سازمان­های ایران، نشریه مدیریت شهری، شماره39: 393-406.
- شکوری­اصل، شیده، (1395)، شناسایی ویژگی­های محیطی تأثیرگذار بر احساس امنیت یانوان در فضاهای شهری(مطالعه موردی: محلات مخصوص و سلامت، منطقه11 شهر تهران)، فصلنامه مطالعات شهری، شماره21:77-91.
- شولتز، کریستیان نوربرگ، (1388)، روح مکان، (مترجم: محمدرضا شیرازی)، تهران: نشر رخداد نو، (تاریخ اصل اثر: 1980).
- طباطبائی، سید محمد حسین، (1356)، آموزش دین(اخلاق-احکام)، قم: جهان آرا.
- عزیزی، محمدمهدی، (1377)، ارزیابی اثرات کالبدی-فضایی برج­سازی در تهران، محلات فرمانیه-کارمانیه، مجله هنرهای زیبا، شماره4و5: 33-46.
- فرامرزقراملکی، احد، (1390)، اخلاق حرفه­ای در کتابداری و اطلاع­رسانی، تهران: سمت.
- فرامرز­قراملکی، احد، (1389)، اخلاق کاربردی در ایران و اسلام، چاپ اول، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- فرامرز­قراملکی، احد، (1388)، اخلاق حرفه­ای در تمدن ایران و اسلام، چاپ دوم، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- فرامرزقراملکی، احد، (1385)، اخلاق حرفه­ای، چاپ سوم، تهران: نشر مجنون.
- قلندریان، ایمان؛ تقوایی، علی­اکبر؛ و کامیار؛ مریم، (1395)، مطالعه­ی تطبیقی رابطه­ی انسان و محیط زیست در تفکر توسعه­ی پایدار و تفکر اسلامی، فصلنامه پژوهش­های معماری اسلامی، سال چهارم، شماره10: 62-76.
- قیومی­بیدهندی، مهرداد، (1390)، گفتارهایی در مبانی و تاریخ معماری و هنر، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- قیومی­بیدهندی، مهرداد، (1385)، نظام آموزش معماری در دوران پیش از مدرن بر مبنای رساله معماریه، نشریه صفه، شماره42: 64-85.
- کلانتری، ایرج، (بی­تا)، معماری و دیسیپلین؛ جامعه­شناسی معماری ایران در گفتگو با ایرج کلانتری، گفتگوی نرگس مروجی و حسین شهابی با ایرج کلانتری، نشریه همشهری معماری، شماره7: 1-6. بازیابی 12 خرداد 1396، از www.irannamaye.ir
- لشکربلوکی، مجتبی، (1387)، چارچوب تدوین ارزش­ها و اخلاق حرفه­ای پژوهش­های علمی و فناوری، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال سوم، شماره1و2: 105-114.
- لنگ، جان، (1388)، آفرینش نظریه معماری(نقش علوم رفتاری در طراحی محیط)، (مترجم: علیرضا عینی­فر) تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، (تاریخ اصل اثر: 1987).
- مددپور، محمد، (1388)، سیر تفکر معاصر(کتاب اول) تجدد و دین­زدایی در فرهنگ و هنر منورالفکری سکولر و روشن فکری دینی، چاپ سوم، تهران: انتشارات سوره مهر(وابسته بوه حوزه هنری).
- مطهری، مرتضی، (1387)، آشنایی با علوم اسلامی، تهران: انتشارات صدرا.
- مطهری، مرتضی، (1367)، فلسفه اخلاق، تهران: انتشارات صدرا.
- ممتحن، مهدی؛ حجت، عیسی؛ و ناری­قمی، مسعود، (1396)، تأملی در مفهوم و ارزش خلاقیت ارزش خلاقانۀ معماری مبتنی بر الگو(مقایسۀ چارچوب ارزشی سنتی، معاصر و اسلامی)، دوفصلنامه مطالعات معماری ایران، شماره11: 63-84.
- نازی­دیزجی، سجاد؛ وفامهر، محسن؛ کشتکارقلاتی، احمدرضا، (1389)، اخلاق در معماری، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال پنجم، شماره3و4: 105-114.
- ندیمی، هادی، (1386)، کلک­دوست؛ ده مقاله در هنر و معماری، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
- ندیمی، هادی، (1375)، آیین جوانمردی و طریقت معماران(سیری در فتوت­نامه­های معماران و بنایان و حرف وابسته)، نشریه صفه، شماره21و22: 6-21.
- نژادابراهیمی، احد؛ فرشچیان، امیرحسین ، (1393)، رابطه اخلاق و فناوری در معماری برای جامعه اسلامی، فصلنامه پژوهش­های معماری اسلامی، سال اول، شماره4: 114-131.
- نصر، سیدحسین، (1385)، در جست و جوی امر قدسی(گفتگوی رامین جهانبگلو با سید حسین نصر)، (مترجم: مصطفی شهرآیینی)، چاپ اول، تهران: نشر نی، (تاریخ اصل اثر: 2010).
- نصر، سیدحسین، (1384)، مسلمان امروزی و دگرگونی معماری محیط شهری اسلامی، (مترجم: مهدی عباس­زاده)، مجله آبادی، شماره48: 46-49، (تاریخ اصل اثر: 1978).
- نصر، سید­حسین، (1381)، معرفت و معنویت، (مترجم: انشاءالله رحمتی)، تهران: دفتر پژوهش­ و نشر سهروردی، (تاریخ اصل اثر: 1982).
- نقره­کار، عبدالحمید؛ حمزه­نژاد، مهدی؛ دهقانی­تفتی، محسن، (1389)، بررسی تأثیر محیط طبیعی بر رفتار و اخلاق از دید متفکران اسلامی و نتایج آن در طراحی محیط مصنوع، نشریه آرمانشهر، شماره5: 79-96.
- نقره­کار، عبدالحمید، (1387)، درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران: دفتر معماری و طراحی شهری.
- نقی­زاده، محمد، (1394)، الگو، مبانی، ارکان، صفات و اصول شهر اسلامی، نشریه فیروزه اسلام، سال اول، شماره1: 63-80.
- نقی­زاده، محمد، (1377)، صفات شهر اسلامی در متون اسلامی، نشریه­ هنرهای زیبا، شماره4و5: 47-61.
- ولی­زاده­اوغانی، محمدباقر، (1396)، نمود اندیشه­های اخلاقی-حقوقی در طرح معماری خانه­های سنتی ایران، نشریه مدیریت شهری، چاپ نشده.
- هاشمی، سیدرضا، (1379)، اخلاق حرفه­ای، مجله معمار، شماره11: 2.
- یاران، علی؛ و بهرو، حسین، (1396)، تأثیر فرهنگ و اخلاق اسلامی بر مسکن و کالبد فضایی خانه­ها(نمونه موردی: خانه­های عصر قاجار در شهر اردبیل)، فصلنامه پژوهش­های معماری اسلامی، سال پنجم، شماره15: 91-107.
- Collier Jane, (2006), The Art of Moral Imagination: Ethics in the Practice of Architecture, Journal of Business Ethics, 66: 307–317.
- McNeill, Donald, (2006), Globalization and the ethics of architectural design, City: analysis of urban trends, culture, theory, policy, action, VOL. 10, NO. 1: 49-58.
- Ligard, Norman, (2014), Ethics and architecture: the case of Albert Speer, journal of Architecture and Urbanism, Volume 38(3): 192–197.
- Levine, Michael P, Meller, Kristine & William Taylor, (2004), Introduction: Ethics And Architecture, The Philosophical Forum, Volume XXXV, No. 2: 103-11.