بررسی حضور طبیعت در آثار شاخص معماری دوره پهلوی اول بر اساس روش تبارشناسی فوکو

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران

2 استادیار گروه معماری، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

3 استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

چکیده

بیان مسأله: معماری متنی فرهنگی و مکانی برای بازتاب اعتقادات، اندیشه ­ها و باورهای فردی و اجتماعی است و در دوره­ های مختلف تاریخ مفاهیم متنوع و کارایی را از طریق صورت، عملکرد و محتوا به تصویر کشیده است. یکی از این مفاهیم، طبیعت است که در تمام ابعاد زندگی انسان ها به انحای مختلف حضور داشته است؛ این حضور تابع مولفه­ هایی است که بر اساس اندیشه­ های فوکو، گفتمان ها خالق آن ها هستند؛ گفتمان­ هایی که محصول قدرت جامعه و حاوی گزاره­ هایی می ­باشند که تمامی ساختارهای جامعه را تحت تاثیر قرار می ­دهند. دوره پهلوی اول در ایران، دوره گذر از سنت به مدرنیته است؛ در این بازه، تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داخلی و برون­مرزی منجر به وقوع دگرگونی هایی در ساختار جامعه گردید. بی ­تردید این تغییرات، حضور طبیعت و مفاهیم برگرفته از آن را با دانش و بینشی جدید تفسیر نمود.
سؤال تحقیق: این پژوهش در تلاش است تا به دو سوال اصلی پاسخ دهد: 1- حضور طبیعت در معماری دوره پهلوی اول بر اساس نگاه تبارشناسانه فوکو، وابسته به چه مفاهیمی است؟ 2- این مفاهیم چگونه و تحت تاثیر چه عواملی در کاربری های متنوع این دوره تجلی یافتند؟
اهداف تحقیق: هدف اصلی در این پژوهش شناسایی گفتمان ­ها و نقش آن ها در معنابخشی به نحوه حضور طبیعت در آثار شاخص معماری دوره پهلوی اول است.
روش تحقیق: روش تحقیق تبارشناسی فوکویی و تکنیک تحلیل داده­ ها، تحلیل گفتمان است.
مهم ترین یافته ­ها و نتیجه­ گیری تحقیق: نتایج حاصل از تحقیق نشان می ­دهند که حضور طبیعت و مفاهیم برگرفته از آن در معماری دوره پهلوی اول دارای یک هویت ثابت دایمی و از پیش­تعیین شده و متاثر از سیر تکامل تاریخی نیست؛ بلکه متاثر از حضور گفتمان­ هایی است که در هر دوره و بر اساس ویژگی ­های حاکم بر جامعه شکل گرفته­ اند و عامل قدرت در شکل­ گیری هویت آن ها نقش به سزایی داشته است؛ علاوه بر آن، گذر زمان، نه تنها عامل تکامل و پیوستگی حضور طبیعت در معماری ایران نبوده، بلکه خالق گسست­ هایی بوده است که می ­توانند مقدمه ­ای برای خلق صورت جدیدی از سلطه و کشف حقیقت و دانشی بدیع در معماری باشند.

چکیده تصویری

بررسی حضور طبیعت در آثار شاخص معماری دوره پهلوی اول بر اساس روش تبارشناسی فوکو

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the Presence of Nature in the First Pahlavi ‘s Architectural index buildings(Based on Foucault's Genealogy)

نویسندگان [English]

  • Kianoush Faraji 1
  • Qader Bayzidi 2
  • Bahman Bayangani 3
1 Department of Architecture, Faculty of Engineering, Islamic Azad University,Sanandaj Branch, Sanandaj, Iran.
2 Assistant Professor,Department of Architecture, Faculty of Engineering, Islamic Azad University, Sanandaj Branch. Sanandaj, Iran
3 Assistant Professor, Department of Social Science, Faculty of Humanities and Social Sciences Golestan University Golestan, Iran.
چکیده [English]

Architecture is a cultural context and place for reflecting individual and social beliefs, ideas and thoughts, and in different eras, throughout history, has illustrated diverse concepts of efficiency through form, function, and content. One of these concepts is nature, that has been present in the body and spirit of phenomena through and It affects on human sensory, cognitive and intuitive abilities via 1. Direct observation and influence of tangible elements as primary nature, 2. Involvement in nature and structural transformation of its elements as secondary nature, and 3. Concepts of nature abstractly abstracted in body and content. This multiplicity of times in different ages - from ancient mythical to new insights - has had a variety of meanings and depends on the components, according to the Foucault's ideas, discourses are their creator; Discourses that are the result of the power of society and contain statements that affect all structures of society. The First Pahlavi era in Iran is the transition from tradition to modernity and the era of innovative developments in architecture; national sweat and religious prejudice on the one hand and attachment to modern world developments on the other hand were influential components of these developments that led to there were various trends in architecture. Returning to the past, these tendencies embraced various concepts and adapted them to the conditions of society. In this period, internal and external political, social, and cultural developments have led to change in the structure of society. Undoubtedly, these variations interpreted the presence of nature and its derived concepts with new knowledge and insights. The main purpose of this study is to identify the discourses and their role in understanding the nature of the presence in the First Pahlavi period’s architectural index buildings. Foucault's Genealogy is research method and the technique of data analysis is discourse analysis. Foucauldian genealogy is a critical analysis attempting to disrupt common knowledge about things; it is an historical-analytical method that emphasizes disconnect, continuity and lack of oneness, and in search of evolutionary grand rules or profound meanings that make sense. It is a critical way of criticizing and analyzing the factors that have generated valuable concepts in the present time. Emphasis on the relationship of knowledge and the emergence of discourse in the intersection of power and knowledge and the impact of non-speech acts are among the issues encountered in this method. The results of the study show that the presence of nature and its implications in the architecture of the First Pahlavi period does not have a permanent and predetermined fixed identity and is not affected by the course of historical evolution; Rather, it is influenced by the presence of discourses that are formed in each period on the basis of the dominant characteristics of society and which have played a significant role in shaping their identities; In addition, the passage of time has not only contributed to the evolution and continuity of nature's presence in Iranian architecture, Rather, it has been the creator of disconnections that can be the prelude to the creation of a new form of domination and the discovery of new fact and knowledge in architecture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Genealogy
  • Foucault
  • Nature
  • Architecture
  • First Pahlavi period

مراجع

ادیبی، علی­اصغر؛ منعام، علیرضا و قاضی­زاده، سیده ندا. 1384. جایگاه آب و آب­نما در پارک­های شهری. نشریه هنرهای زیبا(22)، 73- 82.
اسپیرن، آن ویستون.1387. زبان منظر. ترجمه سید حسین بحرینی و بهناز امین­زاده، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
اکرمی، موسی؛ اژدریان شاد، زلیخا.1391. تبارشناسی از نیچه تا فوکو. فصلنامه علمی- پژوهشی روش­شناسی علوم انسانی(70)، 7-32.
الکساندر،کریستوفر.1392. سرشت نظم. ترجمه رضا سیروس صبری و علی اکبری، تهران: انتشارات پرهام نقش، چاپ دوم.
بانی­مسعود،امیر.1388. معماری معاصر ایران در تکاپوی سنت و مدرنیته. تهران: نشر هنر معماری قرن.
تقی­زاده،کتایون.1385.آموزه­هایی از سازه­های طبیعی، درسهایی برای معماران. فصلنامه علمی- پژوهشی هنرهای زیبا(28)، 74-85 .
چندلر، دانیل.1394. مبانی نشانه­شناسی. ترجمه مهدی پارسا، تهران: انتشارات سوره مهر، چاپ پنجم.
حاجلی،علی.1395. فوکو، گفتمان، تحلیل گفتمان. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات(42)، 63-87 .
حسن­پور،ناصر؛ سلطان­زاده، حسین.1395. عوامل پس­زمینه تحولات معماری معاصر ایران در دوران پهلوی دوم و مقایسه تطبیقی آن با ترکیه. فصلنامه علمی – پژوهشی باغ نظر(44)، 39-52.
حسینی­زاده، محمدعلی.1383. نظریه گفتمان و تحلیل سیاسی. فصلنامه علوم سیاسی(28)، 181-212.
حقیر، سعید.1387. سبک­شناسی آر- نوو در معماری معاصر ایران. دانشگاه تهران، نشریه علمی– پژوهشی هنرهای زیبا(35)، 63- 73.
حمه­جانی، یوسف.1397. معناکاوی در معماری از منظر نشانه­شناسی فرهنگی، رساله دکتری به راهنمایی قادر بایزیدی و مشاوره جلیل سحابی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج.
دانیل، ویکتور؛ شافعی، بیژن؛ سروشیانی، سهراب. 1382. معماری نیکلای مارکف، تهران: انتشارات دید.
داعی­پور، زینب.1393. رابطه حضور طبیعت و افزایش حس تعلق در خانه­های سنتی ایران، فصلنامه علمی- پژوهشی باغ نظر(30)، 49-58.
دریفوس،هیوبرت؛ رابینز، پل.1387. میشل فوکو: فراسوی ساختگرایی و هرمنوتیک. ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
رئیسی، محمدمنان.1395. معناشناسی متن/ معماری با استناد به آموزه­های اسلامی. فصلنامه علمی پژوهشی الهیات هنر شماره ششم، 53-86.
زمانی،پگاه.1378. مقدمه­ای بر حضور طبیعت در معماری. مجموعه مقالات معماری، دومین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران(25-29فروردین1378)، تهران سازمان میراث فرهنگی  کشور.
سجودی،فرزان.1393. نشانه­شناسی کاربردی، تهران، نشر علم، چاپ سوم.
سجودی، فرزان.1388. نشانه­شناسی نظریه و عمل، تهران: نشر علم.
سهیلی، جمال­الدین؛ دیبا، داراب.1389. تاثیر نظام­های حکومتی در ظهور جنبش­های ملی­گرایانه معماری ایران و ترکیه. فصلنامه علمی- پژوهشی باغ­نظر(14)، 27-44.
شافعی،بیژن؛ سروشیانی،سهراب؛ دانیل،ویکتور.1384. معماری کریم طاهرزاده بهزاد. تهران:انتشارات دید.
شولتز،کریستین نوربرگ.1381. معماری: حضور، زبان و مکان، ترجمه علیرضا سیر احمدیان، تهران: موسسه نشر معمار.
شیرازی،علی­اصغر؛ یونسی،میلاد.1390. تاثیر ملی­گرایی بر معماری بناهای حکومتی دوره پهلوی اول. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی(4)، 59-69.
شیرازی، محمدرضا.1381. نشانه­شناسی معماری، مجله معمار شماره 16.
صالحی­زاده،عبدالهادی.1390. درآمدی بر تحلیل گفتمان میشل فوکو؛روش­های تحقیق کیفی. معرفت فرهنگی اجتماعی،(3)، 113- 141.
ضیمران، محمد. 1395. میشل فوکو: دانش و قدرت. تهران: انتشارات هرمس.
طاهری سرتشنیزی، اسحاق؛ عزیزخانی، احمد.1390. انسان­شناسی پست­مدرن و نقد آن از آموزه­های دینی   انسان­پژوهی دینی،(25)، 35-57 .
علی­زاده، محمدعلی؛ طرفداری،علی­محمد.1389. تاثیر گفتمان ملی­گرایی بر تحولات اجتماعی و فرهنگی دوره پهلوی اول. پژوهش­نامه تاریخ، (19)، 99-122.
عروج­نیا،پروانه؛ هوشنگی،لیلا.1395. متون دینی زرتشتی و محیط زیست. نقش انسان در آبادانی زمین و طبیعت، دو فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهشنامه ادیان(10)، 111- 131.
عضدانلو، حمید.1380. گفتمان و جامعه، تهران،: نشر نی.
غضبانپور، جاسم.1380. خانه ایرانی، تهران: انتشارات تیس.
فرهی فریمانی، مریم؛حقیقت­بین، مهدی.1395. واکاوی ادراک ایرانیان در مواجهه با طبیعت( مطالعه موردی: بررسی تولیدات علمی در رشته معماری منظر و حوزه هنر و معماری). فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، (24)، 33-42.
فلاحت، محمدصادق؛ شهیدی، صمد.1389. تحولات مفهوم طبیعت و نقش آن در شکل­گیری فضای معماری. نشریه هنرهای زیبا،(42)، 37-45.
فوکو، میشل.1383. اراده به دانستن، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
قادری، زکریا.1390. نقد گفتمان فلسقی مدرنیته: سوژه، حقیقت و قدرت در اندیشه میشل فوکو.  دو فصلنامه علمی –پژوهشی غرب­شناسی بنیادی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 2، شماره 2، 127-179.
قبادیان، وحید. 1392. سبک­شناسی و مبانی نظری در معماری معاصر ایران. تهران: موسسه علم معمار.
قنبری،حسین.1396. قدرت معنایی و ساختار، خوانشی از اندیشه­های آلتوسر، گرامشی و فوکو. تهران: نشر نگاه معاصر.
قدوسی­فر، هادی؛ حبیب، فرح؛ شهبازی، مهتیام.1391.حکمت خالده و جایگاه طبیعت در جهان بینی و معماری معابد ادیان مختلف. فصلنامه علمی- پژوهشی باغ نظر،(20)، 37-50.
کالر، جاناتان.1390. در جستجوی نشانه­ها؛ نشانه­شناسی، ادبیات و واسازی. ترجمه لیلا صادقی و تینا امرالهی، تهران: نشر علم، چاپ پنجم.
گلابچی، محمود؛ زینالی­فرید، آیدا.1393. معماری آرکی­تایپی( کهن­الگویی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
گل­محمدی، احمد.1396. معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی.تهران: نشر نی.
گیرو، پی­یر.1392. نشانه­شناسی. ترجمه محمد نبوی، تهران: انتشارات آگاه، چاپ چهارم.
محمودی، عبدالله.1384. بازنگری اهمیت ایوان در خانه­های سنتی. فصلنامه علمی - پژوهشی هنرهای زیبا(22)، 53-62 .
مصلی­نژاد، عباس.1387. تحلیل فرهنگ سیاسی در ایران معاصر بر اساس رهیافت گفتمانی. مجله مطالعات سیاسی(1)، 1-16.
نژاد ایران، محمد.1394. بررسی مفهوم قدرت و امر سیاسی در نظریه­های گفتمان. فصلنامه علمی- تخصصی سیاست پژوهی(3)، 91-114.
نصر، سیدحسین.1379. انسان و طبیعت، بحران معنوی انسان متجدد. ترجمه عبدالکریم گواهی، تهران: انتشارات دفتر فرهنگی اسلامی.
نظری، علی­اشرف؛ صحرایی، علیرضا.1394. هستی­شناسی رهیافت سازه­انگاری و بازخوانی چشم­اندازهای تحلیلی آن، دیرینه­شناسی منظره­های فکری. فصلنامه علمی پژوهشی روش­شناسی علوم انسانی 21(83) 63-92.
نوابخش، مهرداد؛کریمی، فاروق.1388. واکاوی مفهوم قدرت در نظریات میشل فوکو. قم: موسسه فرهنگی و اصلاع رسانی تبیان.
نورمحمدی، سوسن. 1388. ضرورت درک سرشت فضای معماری با استناد به رویکردهای معاصر مبتنی بر طبیعت. نشریه هنرهای زیبا(37)، 49- 58 .
وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری و مهندسین مشاور نقش جهان- پارس.1388. معماری معاصر ایران، 75 سال تجربه بناهای عمومی. تهران: شرکت طرح و نشر پیام سیما.
یحیایی ایله­ای، احمد.1390. تحلیل گفتمان چیست؟. نشریه بین­المللی تحقیقات روابط عمومی(60)، 58-64 .
Coburn, Alexander; Kardan. Omid; Kotabe, Hiroki; Steinberg, Jason; Hount, Micheal.C; Robbins, Arryn et al.2019.Psychological responses to natural patterns in architecture. Journal of Environmental Psychology, 62, 133-145.
El Ghobashy, Shaimaa; Mosaad, Gihan.2016. Nature Influences on Architecture Interior Designs. Procedia Environmental Sciences 34, 573 – 581.
Elipe, Dolores Alvarez; Diaz, Jesus Anaya. 2018. Review of contemporary architecture projects based on nature geometries,Revista de la Construccion. Journal of Construction, vol 17, No 2.
Garland, David .2014. What is a ‘‘history of the present’’? On Foucault’s genealogies and their critical preconditions, vol.16 (4), 365-384.
Giurea, Diana. 2014. A didactic method for transposing natural forms in architecture, Procedia - Social and Behavioral Sciences 116, 3165 – 3168.
Foucault, Micheal. 1991. Discipline and Punish: The Birth of the Prison.London: Penguin.
Foucault, Micheal. 1990. History of Sexuality, Introduction. London: Penguin.
Lewcock, Ronald. 2006. Generative concepts in vernacular architecture, A. Lindsay, V. Marcel (Eds), vernacular architecture in the 21st centry: theory, education and practice, London, New York: Taylor & Francis. 199-214.
Scheurich, James. Joseph; Makenzie, Kathryn.2000. Foucault Methodologies: Archaeology and Genealogy, in Handbook of Qualitative Research, Second edition, Norman K. Denzin, and S. Yvonna, London: Sage Publication Ltd.
Yurthuran, Selay; Kirli. Gozde; Taneli, Yavuz.2013. Learning from Nature: Biomimetic Design in Architectural Education. Procedia - Social and Behavioral Sciences 89, 633 – 639.
www.Caio.ir
www.isna.ir
www.Shahrefarang

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار