شاخصه‌های ایده‌پردازی در فرآیند طراحی از دیدگاه نشانه‌شناختی با کاربست تحلیل عامل R

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکترای معماری، گروه معماری، دانشکده معماری و عمران، دانشگاه شهید رجایی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و عمران، دانشگاه شهید رجایی، تهران، ایران

3 دانشیار دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شهید رجایی، تهران، ایران

چکیده

بیان مساله: بسیاری از معضلات جامعه معماری، از جمله تضعیف ابعاد هویتی چون حس تعلق به مکان، در نتیجه­ کم ­توجهی به وجوه معنایی و خوانش اثر در طراحی شکل می­ گیرد. چراکه مولفه­ های معانی با ایجاد ادراکی درونی از فضا، عاملی موثر در به وجود آوردن هویت و زیبایی است. نشانه­ ها به عنوان شاخص­ ترین عوامل معنایی، می ­توانند عاملی مؤثر در ارتقای حس مکان در ارتباط هرچه بهتر با مخاطب باشند. از آن­جا که یکی از ابتدایی ­ترین و مهم ­ترین بخش­ ها در فرآیند طراحی، ایده­ پردازی است، آسیب مطرح شده مبنی بر عدم توجه به معنا در فرآیند طراحی را می­ توان در بخش ایده ­یابی نیز ریشه ­یابی نمود؛ چراکه نتیجه نهایی طراحی، بازنمود و انعکاس ایده ­ها است. این درحالی است که امروزه غالبا کپی ­برداری از نمونه ­ها، راه­کار اصلی ایده­ پردازی در سطوح طراحی است که به بی­ هویتی و عدم توجه به فرهنگ اجتماعی منجر خواهد شد. پیشینه پژوهش بر تحقیقاتی اشاره دارد که بر منابع برداشت ایده و بررسی جایگاه آن در فرآیند طراحی تمرکز یافته ­اند و در این میان، خلا رویکرد معنامحوری در ایده ­پردازی محسوس است.
سوال تحقیق: اصلی ­ترین پرسش تحقیق از چیستیِ مهم­ ترین مولفه ­های موثر بر ایده ­پردازی طراحی با کاربست نشانه ­شناختی، براساس الگوهای ذهنی فراگیران معماری پرسش می ­نماید. سوال جزئی­ تر نیز محوری ­ترین عامل در دست­یابی به شاخصه ­های موثر بر ایده­ پردازی نشانه ­شناسانه را جست­وجو خواهد نمود.
اهداف تحقیق: پژوهش در راستای دست­یابی به هدف اصلاح فرآیندهای ایده ­پردازی طراحی با بهره­ گیری از دانش نشانه­ شناسی در ساحت خوانش مخاطب، به تحلیل مسیر و تحلیل عامل می­ پردازد.
روش تحقیق: روش تحقیق پیمایشی، با استفاده از ابزار پرسش­نامه پاسخ بایست و با نمونه­ گیری از دانشجویان معماری دانشگاه­ های مطرح شهر تهران، در راستای تحقق هدف به­ کارگرفته شده ­اند.
مهم­ترین یافته­ ها و نتیجه گیری تحقیق: بر این اساس مهم ­ترین مولفه ­های موثر بر ایده ­پردازی طراحی با کاربست نشانه­ شناختی، براساس الگوهای ذهنی معماران، عوامل «تحلیل پژوهش ­محور»، «ابعاد روان­شناختی»، «ابعاد زیبایی­ شناختی»، «ارزیابی­ خوانش ­محور جمعی نشانه ­ها» و «بداعت در ایده ­پردازی» تبیین گردید و محوری ­ترین شاخصه آن­ ها، عامل «خوانایی» در ادراک مخاطبان از نشانه مطرح است.

چکیده تصویری

شاخصه‌های ایده‌پردازی در فرآیند طراحی از دیدگاه نشانه‌شناختی با کاربست تحلیل عامل R

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Components of Ideation in designing process by semiotic approach with factor analysis in R

نویسندگان [English]

  • Marzieh Etemadiour 1
  • Jamaledin Mahdinejad 2
  • Bahram Saleh sedghpour 3
1 Phd student of architecture in Shahid Rajaee university, Tehran, Iran
2 Associate professor of architecture group in Shahid Rajaee University, Tehran, Iran
3 Associate Professor at Faculty of Humanities, Shahid Rajaee Teacher Training University.Tehran, Iran
چکیده [English]

The most problem in architecture world is caused by neglecting of the meaning aspects in design, because meanings are creating, identity, beauty and enjoyment of the architecture. Semiotics as the most important meaning factors, can be effective in upgrading sense of place for better relationship between architecture and users. semiotic means the science that searching the social function of signs and finding solutions for creating of meaning by structures of signs. This science having activity in three main level. These levels are ‘the study of signs, ‘the relationship between signs’ and ‘the knowing and reading of audiences’. ‘Knowing and reading of audiences’ aspect is very important in design process and ideation, because architecture as a grid of signs like every connecting thing is covering the collection of sense and concept, that transiting to the users and audiences by the intra-textual relationship. . For the using of semiotic, it’s should be attention to ‘human’, ‘time’ and ‘place’ factors that are effective on mental images and perception. The human factors of perception are formed from physiology, psychology, collective behavior, individual behavior, sense of place and sense of social. The place component are form, scale and function. Historical background, individual experiences and social incident are factors of time components.While the imitation and coping of samples are overcome mostly that this is resulting to lack of identity and social culture. The literature review shows that previous researches concentrate on process aspects for example saying the references of ideas, introducing the creation idea’s position in designing process. So meaningful approaches in idea are needed. This research uses the path and factor analysis for obtaining the goal of designing process correction in ideas levels by semiotic with perceptions of users. The first question is ‘what are the effective factors on the ideation of designing process by semiotic approach. The second question is searching the relationship between effective factors of designing process by semiotic approach. Population of interest in this research are experts and users of architecture designing education. The way of sampling in research is randomized cluster sampling. The amount of sampling is 200 person through teachers and students of Tehran universities. survey research way are used by questionnaire as the tools. The questionnaire as tool of paper is got by discovering information and data of the group of professors by the Delphi and documentation method. Delphi method is accomplished in 3 levels. The way of analysis of reliability in this research is Cronbach’s Alpha. Construct validity, content validity and facial validity are used in research. The sampling are doing between architecture students and their teachers in the famous universities of Tehran. The model shows that “semiotic” is the independent variable. Factor of “ideation” is the dependent variable and ‘psychology aspects and aesthetic aspects are moderator variables. The result shows that “research based analysis”, “aesthetics aspects”, “psychologists aspects” and “collective perception based evaluation of signs” are the effective factors in creation of idea process by semiotic approach. The most important factor that connecting components of ideation process by semiotic approach, is ‘perception’ of the signs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • training
  • idea
  • design
  • semiotic
  • architecture
  • perception
باستانی، مهیار، محمودی، امیر سعید.1397. روش های خلق ایده و کانسپت در فرآیند طراحی معماری. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی23(1):5-18.
باقری، سحر. عینی فر، علیرضا. 1395. تدقیق و تحدید حوزه شمول و نمود نشانه ها در معماری. آرمان شهر9(17): 1- 10.
پناهی، سیامک، هاشم پور، رحیم، اسلامی، غلامرضا. 1393. معماری اندیشه، از ایده تا کانسپت. هویت شهر 17(8):25- 34.
دباغ، امیر مسعود، مختاباد، سید مصطفی.1390. تاویل معماری پسامدرن از منظر نشانه شناسی. هویت شهر55(72): 39- 59.
دلاور، علی.1397. روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی. تهران: انتشارات ویرایش.
روشن، محبوبه، شیبانی، مهدی.1394. نشانه شناسی و معنایابی مفاهیم عرفان‌شناختی در معماری و شهرسازی با تلفیق عرفان اسلامی و رمزگان امبرتوکو. مدیریت شهری14(38):151-172.
سرمد، زهره، بازرگان، عباس. حجازی، الهه.1395. روش تحقیق در علوم رفتاری. تهران: نشر آگه.
سیف نراقی، مریم، نادری، عزت الله. 1385. روش های تحقیق در علوم انسانی با تاکید بر علوم تربیتی. تهران: انتشارات بدر.
صحراگرد منفرد، ندا.1394. مدل مولفه های طراحی مرکز محله مشارکت محور با رویکرد ادراکی (نمونه موردی: مرکز محله چیذر). تهران:پایان نامه دکتری دانشگاه علم و صنعت.
فلاحت، محمد صادق، نوحی، سمیرا.1391. ماهیت نشانه ها و نقش آن در ارتقای حس مکان فضای معماری. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی17(17): 13- 25.
فلامکی، محمد منصور، غفاری، علیرضا. 1395. بازتاب نظریه های نشانه شناسی در خوانش معماری و شهر. مدیریت شهری45: 350-339.
فیضی، محسن، علی پور، لیلا، مرادی، محمد، اصغر.1396. برداشت ساختاری از مصادیق معماری. نامه معماری و شهرسازی 10(19): 5-22. 
کلالی، پریسا، مدیری، آتوسا.1391. تبیین نقش مولفه معنا در فرایند شکل‌گیری حس مکان. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی 17(2): 43-51.
گرجی مهلبانی، یوسف.1386. تفکر طراحی و الگوهای فرآیندی آن. صفه16(45): 106-123.
گروتر، یورگ کورت.1393.زیبایی شناسی در معماری. ترجمه جهانشاه پاکزاد، تهران: انتشارات شهید بهشتی.
لاوسون، برایان.1384. طراحان چگونه می‌اندیشند، ابهام زدایی از فرآیند طراحی، ترجمه حمید ندیمی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
لینچ، کوین.1393. تئوری شکل شهر، ترجمه سید حسین بحرینی. تهران: دانشگاه تهران.
میرمقتدایی، مهتا، گنجی زاده، نازنین، حسین آبادی، سمانه.1397. ماهیت روش های تحقیق در پژوهش های معماری و طراحی شهری، پژوهش های معماری و محیط1(1): 1-12.
نادری فر، مهین، گلی، حمیده. قلجایی، فرشته.1396. گلوله برفی، روشی هدف مند در نمونه گیری تحقیقات کیفی. گام های توسعه در آموزش پزشکی 3: 170- 182.
ناری قمی، مسعود، محمودی، سید امیر سعید. 1395. اهمیت به کارگیری دانش تجربی در آموزش معماری (نمونه موردی: روند برنامه درس تمرین‌های معماری در دانشگاه فنی و حرفه‌ای قم)، هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی21(3): 53-66.
ندیمی، حمید، شریف زاده، سمیه. 1395. جستاری در کاربرد دفترچه فرآیند به عنوان ابزاری کمک آموزشی در کارگاه طراحی معماری. هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی21(2): 33-44.
ندیمی، حمید، شــریعت راد، فرهاد.1391.منابع ایده-پردازی معماری، جستاری در فرآیند ایده پردازی چند معمار از جامعه حرفه ای کشور. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی 17(2): 5- 14.
نظیف، حسن، مطلبی، قاسم. 1398. ارائه مدل مفهومی از خوانایی با تکیه بر تصور ذهنی. باغ نظر16(78): 71- 78.
هادیان، محمد، پورمند، حسنعلی.1393. طرح‌مایه در معماری: یک ضرورت در فرآیند طراحی و چالش های آموزش آن در دانشکده های معماری. هنرهای کاربردی3(4)، 73-80.
Alexander, V. N.2013. Creativity: Self-Referential Mistaking, Not Negating. Biosemiotics 6:253-272.
Appleyard, D.1969. Why buildings are known. Environment and behavior1 (2), 131-156.
Groat, L. David .W.2002. Architectural research method. Jhon Wiley &son’s publication.
Johansen, J. D. Larsen, S.2002. Signs in use, an introduction to semiotics, D.L. Gorlee. G.Irons, London: Routledge.
Kline, B.2010. Principles and practice of structural equation modelling, New York: The Guilford press.
Tribe, M.1974. Stadtgestaltung Theoric Und Praxis, English: Bertelsmann.