معیارهای ارتقای سرزندگی خلاق در فضاهای آموزشی مدارس ابتدایی از نگاه متخصصین

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری، گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

4 دانشیار گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

بیان مساله: در جامعه سرزندگی خلاق افراد منجر به ارتقای کیفیت زندگی فردی و اجتماعی می­‌شود و توجه به این موضوع و راهکارهای آن از اهمیت بالایی برخوردار است. ادبیات پژوهش بیانگر آن است که فضا و محیط طبیعی و انسان­‌ساز در ایجاد سرزندگی خلاق و کیفیت رشد کودکان موثر بوده است و همچنین ارتقا و غنی­‌سازی این فضاها می­‌تواند در رشد فردی، آموزش، تعامل اجتماعی و عملکرد آنان نیز موثر باشد و فضاهای آموزشی مدارس ابتدایی به عنوان بستری مناسب، نقش مهمی در ارتقای سرزندگی خلاق آن‌ها به عهده دارد. در حالی که با توسعه روزافزون شهرهای بزرگ و کوچک، تمهیدات معمارانه در راستای تاثیر بر این امر مهم که بخش مهمی از زمان و محیط زندگی روزمره جوانان کشور  را در بر می­‌گیرد، کم­رنگ می­‌باشد.
سوال تحقیق: تاثیرگذارترین عوامل بر فرآیند سرزندگی خلاق کودکان در مدارس ابتدایی کدام است؟ چه رابطه‌­ای میان مفاهیم کالبدی فضاهای آموزشی مدارس با مولفه‌­های ارتقای سرزندگی خلاق وجود دارد؟
اهداف تحقیق: هدف از این پژوهش تبیین معیارهایی در راستای ارتقای سرزندگی خلاق دانش‌­آموزان در مدارس ابتدایی می‌­باشد.
روش تحقیق: در این پژوهش از روش تحقیق آمیخته (ترکیب کمی و کیفی) و روش پیمایش اکتشافی دلفی استفاده شده ­است. مرحله اول این پژوهش، مصاحبه باز پاسخ با متخصصین در حوزه سرزندگی خلاق را در بر می­‌گیرد. سپس با کمک تکنیک کدگذاری باز و محوری و تشکیل جدول هدف-محتوی، پرسش‌نامه محقق­‌ساخت شکل گرفت که طی دو مرحله توسط متخصصان تکمیل شده ­است. جامعه مورد مطالعه اکثریت متخصصین در رشته معماری و سایرین متخصصین شهرسازی و روان‌شناسی بوده و از طریق روش نمونه­‌گیری شبکه‌­ای(گلوله‌­برفی) و حجم نمونه از طریق اشباع نظری که 20 نفر را در بر می­‌گیرد، به ­دست آمد. نتایج مستخرجه بر اساس تحلیل عاملQ  به ­دست آمده است. درنهایت تأثیرگذارترین عوامل بر فرآیند سرزندگی خلاق از هر یک از صفات فضایی مشخص شده است.
مهم‌­ترین یافته ­ها و نتیجه‌­گیری تحقیق: نتایج این پژوهش بیان می‌­کند که مفاهیم کالبدی-محیطی، ادراکی-تجربی، روانشناختی-ذهنی، اجتماعی و کارکردی محیط بر فضاهای آموزشی مدارس ابتدایی تأثیرگذار می‌­باشد و مولفه­‌های مربوط به هر یک از این مفاهیم از نگاه متخصصان بیان شده است.

چکیده تصویری

معیارهای ارتقای سرزندگی خلاق در فضاهای آموزشی مدارس ابتدایی از نگاه متخصصین

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Criteria for promoting creative vitality in educational spaces of elementary school from from professional’s perspective

نویسندگان [English]

  • Sara Khalilikhah 1
  • Homa Irani Behbahani 2
  • Shadi Azizi 3
  • Hashem Hashemnejad Shirazi 4
1 Ph.D. Candidate, Department of Architecture, Central Tehran Branch, Islamic Azad University ,Tehran, Iran
2 Professor, Department of Architecture, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Architecture, Central Tehran Branch, Islamic Azad University ,Tehran, Iran
4 Associate Professor, Department of Architecture, Central Tehran Branch, Islamic Azad University ,Tehran, Iran
چکیده [English]

Research Problem: In the society, people's creative vitality leads to Improve the quality of Individual and social life, and clearly Pay attention to this issue and its solutions is very important. So School educational spaces as a suitable Platform that is related to young people, Plays an important role in promoting the land of students' creative vitality. Research literature reviwe indicates that space and natural and human made environment in creating creative vitality and the growth quality of school students has been effective. And also promote and enrich this spaces can be effective in personal development, education, social interaction and children's performance. Identity at the present time With the growing development of big and small cities, Architectural arrangements In order to influence this important matter that consist of important part of the time and environment living of the daily life of the country's youth, grow fades. The following article discussion the effects of spatial space attributes of school educational environments on students' creative vitality. Therefore, in the following according to the effect of the environment on students' creative vitality, the factors effecting the perspective of experts have been studied. In fact some environmental factors are independently effective in increasing the process of promoting creative vitality. Vitality and creativity overlap and in fact they are necessary for each other. Recent studies on creativity and vitality have shown that if children do not face environmental barriers at the age of 7 -11, they can direct their energy toward creative activities. Based on the content, Success in primary school is generally closely related to students' creative vitality. Accordingly the purpose of the present study is to provide criteria for promoting student’s creative vitality in elementry schools. The main question of the research is to determine the criteria for promoting creative vitality in primary schools.
Research Question: What are the key factors of primary school environment that influence creative vitality? What is the relationships between the physical concepts of educational spaces in primary school and it’s components of promoting creative vitality?
Research Method: In the study, research was conducted based on qualitative-quantitative methods, and using Delphi in the primer part. First step of the research were open interviewed of professional in the field of creative vitality. Then, with the techniques of open and axial coding the content table was created, and the questionnaire was organized in two stages. The population of this study was architectures, urban planners and psychologists. Network sampling method (snowball) on the sample size of 20 professionals is used. Snowball and the theoretical saturation was used to determine the sample size. The data were analyzed using “Q” factor analysis. Finally, the most affecting factors are identified on the creative vitality of each spatial attributes.
The Most Important Results and Conclusion: The results of this study indicate that physical-environmental, perceptual-expermental, psychological-mental, functional and social dimensionsof the environment were infuential on educational spaces in elementry schools, and the components to each of these concepts have been based on the opinions of the experts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Defining the Criteria
  • educational spaces
  • elementry
  • school
  • creative vitality
اکرمی، غلامرضا. 1383. حیاط مدرسه نقش فضای باز در مدارس ابتدایی. رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی.
بهزادفر، مصطفی، قاضی­زاده، ندا. 1390. حـس رضــایت از فضــای باز مسـکونـی، نمونه مورد مطالعه: مجتمع­های مسکونی شهر تهران. نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی(شماره 45): 15-24. https://jfaup.ut.ac.ir/article_24681_afc6671713bbab900283360fdb1846b2.pdf
بنتلی، ای­ین؛ الکک، آلن؛ مورین، پال؛ مک­گلین، ســو و اســمیت، گراهام. 1382. محیط­های پاسخ­ده، ترجمه دکتر مصطفی بهزادفر، مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
بیات، سوده و خزایی­پول، مرتضی. 1395. ارزش­های ادراکی گردشگران روستای کویری مصر به عنوان گردشگری جامعه محور. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال پنجم( شماره4): 65-81. https://serd.khu.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-2-59&slc_lang=fa&sid=1
پاکزاد، جهانشاه. 1385 . راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران، شرکت طرح و نشر پیام سیما.
پاکزاد، جهانشاه، ساکی،الهه. 1393. تجربه­ی زیبایی­شناختی محیط، نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، دوره 19(شماره 3): 5-14. https://jfaup.ut.ac.ir/article_55399_be1d034c8090aa60e1e3b73aacb6a775.pdf
پورمحمدی، محمدرضا؛ روستایی، شهریور؛ اسدی،احمد. 1398. بررسی سرزندگی و رابطه آن با انتخاب نواحی مسکونی، نشریه جغرافیا و برنامه­ریزی(شماره67): 45-65. https://geoplanning.tabrizu.ac.ir/article_8740_4d9b4585f86a22a9d5855193c88bc181.pdf
جوکار، بهرام؛ خیر،محمد و البرزی، محبوبه. 1387. خلاقیت در کودکان: بررسی مدل علی کنترل ادراک­شده، سبک های انگیزشی و خلاقیت. فصلنامه روانشناسی دانشگاه تبریز(شماره 12) :41-67. https://psychologyj.tabrizu.ac.ir/article_4323_681862aa4e303dbc33ec0e07086e0d08.pdf
دانشپور، سیدعبدالهادی و چرخچیان، مریم. 1386 .فضاهای عمومی و عوامل مؤثر بر حیات جمعی. نشریه باغ نظر (شماره 7): 19-28. http://www.bagh-sj.com/article_64_258696c6b2c683053175440343f21fa7.pdf
حبیبی، سید محسن؛ عزتیان، شهره؛ محقق­نسب، عنایت­اله. 1397. آموزه­های مشارکت کودکان در فرایند طراحی فضای شهری دوستدار کودک: مطالعه موردی: شهر سده لنجان، مجله مطالعات شهری(شماره بیست و نهم): 111-120. http://urbstudies.uok.ac.ir/article_61012_7afa6dc1e54f21cb3b05a368b51e5f78.pdf
دلاور، علی. 1387. مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، انتشارات رشد، چاپ هفتم، تهران.
رعیتی، مهرانه. 1395. تبیین معیارهای طراحانه زمین­بازی پارک­های شهری از منظر سرزندگی کودک، رساله دکتری دانشگاه علم و صنعت، تهران.
رفیعیان، مجتبی؛ تقوایی، علی­اکبر؛ خادمی، مسعود و علی­پور، روجا. 1391. بررسی تطبیقی رویکردهای سنجش کیفیت در طراحی فضاهای عمومی شهری. نشریه انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران (شماره4): 35-43. http://www.isau.ir/article_61953_671e1b736a4a76d8586c5b69a50d2423.pdf
زارع چاهوکی، محمدعلی. 1389. روش­های تحلیل چندمتغیره در نرم­افزار SPSS ، دانشکده منابع طبیعی.
سیف، علی­اکبر. 1386. روانشناسی پرورشی، روانشناسی یادگیری و آموزش، انتشارات آگاه.
سیف، علی­اکبر. 1393. روانشناسی پرورشی نوین (روانشناسی یادگیری و آموزش)، انتشارات دوران.
شفایی، مینو. 1388. اصول طراحی فضاهای آموزشی کودکان 3 تا 6 ساله با رویکرد ارتقای خلاقیت آنان در ایران. رساله دکتری. دانشکده معماری و شهر سازی، دانشگاه علم و صنعت، تهران.
شفایی، مینو و مدنی، رامین. 1389. اصول طراحی فضاهای آموزشی کودکان بر اساس مدل خلاقیت، مجله فناوری آموزش، سال چهارم، (شماره 2): 117-124. http://jte.sru.ac.ir/article_1348_5fe5ec63371a0d3ddd72daa42c736197.pdf
شمس­دولت­آبادی، حسنی سادات؛ مظفر، فرهنگ؛ ملک، نیلوفر؛ صالح صدق­پور، بهرام.1398. ویژگی­ها و عناصر طراحی فضاهای باز کودکان دبستانی براساس هوش هیجانی در فرآیند یادگیری از دیدگاه متخصصان، نشریه فناوری آموزش، جلد13 (شماره2): 413-423. http://jte.sru.ac.ir/article_914_1396f1d7bbd75061407132d2e83dfdc2.pdf صادقی، زینت؛ محتشمی، رضا؛ میری،امیر؛ صادقی، سبحان. 1389. خلاقیت در آموزش عالی: گامی اساسی در جهت توسعه پایدار. مجله راهبردهای آموزش، دوره 3(شماره 1).: 23-28. http://edcbmj.ir/article-1-74-fa.html
صالحی، رضوان. 1393. تدوین مدل نظری مشاوره تحصیلی بر اساس عوامل مؤثر بر موفقیت تحصیلی. رساله دکتری مشاوره تحصیلی شغلی . دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه اصفهان.
صالحی، اسماعیل. 1387. ویژگی­های محیطی فضاهای شهری امن، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، تهران.
طبی­مسرور، ابوالقاسم و رضایی­موید، صادق. 1394. ارزیابی میزان رضایت شهروندی از کیفیت­های سکونتی در مجتمع­های مسکونی. فصلنامه مدیریت شهری( شماره 40): 61-80.  http://ijurm.imo.org.ir/article-1-616-fa.pdf
عباس­زادگان، مصطفی و وحیدیان، ریحانه. 1388. راهبرد طراحی فرایند محور و محصول محورکیفیت­های محیط شهری، مجله باغ نظر( شماره 12): 3-16. http://www.bagh-sj.com/article_29_0012b2115e971f78236ac64bb7517b1c.pdf
عظمتی، حمیدرضا؛ صباحی، سمانه؛ عظمتی، سعید. 1391. عوامل محیطی موثر بر رضایتمندی دانش­آموزان از فضاهای آموزشی، نقش جهان( شماره 2): 31-42. https://bsnt.modares.ac.ir/browse.php?mag_id=74&slc_lang=fa&sid=2
عظمتی، حمیدرضا؛ پرویزی، رضا؛ کریمی­آذری، امیر رضا؛ آقا­بیگی کلاکی،مریم. 1395. اصول طراحی مؤثر در ارتقای خلاقیت دانش­آموزان در فضاهای آموزشی. مجله ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی(شماره 2): 121-142.
کریمی­آذری، امیررضا. 1393. اصول طراحی واحد­های مسکونی در راستای ارتقا خلاقیت و نوآوری کودکان، رساله دکتری دانشگاه علم و صنعت، تهران.
کریمی­آذری، امیررضا؛ حسینی، سیدباقر؛ صالح صدق­پور، بهرام و حسینی­دهشیری، افضل­سادات. 1395.  اصول طراحی فضای مسکونی، با رویکرد ارتقا خلاقیت کودکان 3-7 سال(نمونه موردی: شهر تهران منطقه 4). مجله باغ نظر، سال سیزدهم (شماره 41): 19-34. http://www.bagh-sj.com/article_32942_b581f55a38a50b7dbbd01b07ef54e8b6.pdf
گلکار، کوروش. 1380. مولفه­های سازنده کیفیت طراحی شهری. صفه(شماره 32) : 38-65. http://www.memarnet.com/sites/default/files/pdf/tarahi-shahri.pdf
گلکار، کورش. 1385. نشاط و سرزندگی در شهر به کمک طراحی شهری . مجله شهرنگار(39) : 24-28. http://ensani.ir/file/download/article/20120325160649-1065-49.pdf
گلکار، کورش. 1386. مفهوم کیفیت سر زندگی در طراحی شهری. مجله صفه، دوره16(شماره44): 66-75. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=81523
لنگ، جان. 1389. آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمه علیرضا عینی­فر، انتشارات دانشگاه تهران.
مطلبی، قاسم. 1385. بازشناسی نسبت فرم و عملکرد در معماری. نشریه هنرهای زیبا(شماره 25): 55-64. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=42898
مظفر، فرهنگ؛ حسینی، باقر؛ باقری، محمد و عظمتی، حمیدرضا. 1386. نقش فضاهای باز محله در رشد و خلاقیت کودکان. نشریه باغ نظر(شماره هشتم): 72-59. http://www.bagh-sj.com/article_56_b82b72690cb4a226029c6dc79b5bc0ef.pdf
معماریان، ملیحه و زمانی، بهادر. 1397. تدوین چارچوب طراحی شهری برای مرکز شهر قم با رویکرد افزایش خوانایی و تصورپذیری. مجله معماری و شهرسازی آرمان‌شهر (شماره 25): 301-317. http://www.armanshahrjournal.com/article_85135_6baa8d3eecc5b0c01673bb4e0b696ad9.pdf
نوذری، شعله. ۱۳۸۳. رهنمودهای طراحی فضاهای باز مسکونی. مجله صفه (شماره 39): 45-64. http://sofeh.sbu.ac.ir/article/view/1655/1654
نوروزیان ملکی، سعید. 1392. معیارهای طراحانه ارتقای سرزندگی محلات مسکونی(واحد همسایگی بانشاط و سرزنده). رساله­ی دکتری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت، تهران.
هدایت­نژادکاشی، سیدمصطفی؛ هادیانی، زهره؛ حاجی­نژاد، علی؛ عسگری، علی. 1398. سرزندگی شهری مفهومی میان رشته­ای؛ )واکاوی اصول، ابعاد و شاخص­ها(. مجله مطالعات ساختار و کارکرد شهری( شماره بیستم): 75-107. http://shahr.journals.umz.ac.ir/article_2283_eb4f0259c1f7dd2d5988891cfa5e7d24.pdf
Amabile, T. M. 1998. How to Kill Creativity?Harv Bus Re.
Amerigo, M and Aragones,J . 1990. "Residential satisfaction in council housing." Journal of Environmental Psychology 10(4):313-325. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0272494405800313
Bonaiuto , Marino; Fornara, Ferdinando; Bonnes, Mirilia. 2006. Perceived Residential Environment Quality in mid-dle- And low-Extension Italian cities. Revue Européenne de Psychologie Appliquée / European Review of Applied Psychology, 56.
Cante r, David V. 1977. The Psychology of Place, London, Architectural Press.
Carmona, M. Heath,T. Oc ,T. & Tiesdell, S. 2003. Public space urban space: The Dimensions of Urban Design, Architectural Press, London.
Kuo, F. E., Sullivan, W.C., Coley, R.L., & Brunson, L. 1998. Fertile ground for community: inner-city neighbor-hood common spaces. American Journal of Community Psychology, 26(6), 823-851. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1023/A%3A1022294028903
Luthar, S. S. 2005. Resilience at an early age and its impact on child psychosocial development. Encyclopedia on early childhood development.
Masten, A. S. 2007. Resilience in developing systems: Progress and promise as the fourth wave rises. Development and psychopathology.
Punter,J. Carmona,M. 1997. The Design Dimension of Planning: Theory, Content and Best Practice for Design Policies, E&FN Spon, London.
Pasalar, Celen .2003. The effects of spatial layout on students’ interactions in middle schools: Multiple case analysis, unpublished thesis for degree of doctor of philosophy Faculty of North Carolina State University.
Zang Zarin, Sh., Niroomand, M., Heidari, A. 2015. Physical and Social Aspects of Vitality Case Study: Traditional Street and Modern Street in Tehran, Procedia - Social and Behavioral Sciences