حفاظت از مناظر فرهنگی با ارزیابی اجزای مؤثر بر آنها؛ یک مطالعه با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مرمت و احیاء ابنیه و بافت های تاریخی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

2 استادیار گروه مرمت و احیاء بناهای تاریخی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

چکیده

بیان مسئله: ازآنجایی‌که مناظر فرهنگی سیر تکامل انسان و مهارت‌های وی را در نحوه استفاده از زمین آشکار می‌سازند، خود این مناظر نیز سیر تدریجی تکامل را طی می‌کنند و دچار تغییراتی می‌شوند. طبیعت به‌عنوان یکی از ارکان تشکیل‌دهنده مناظر فرهنگی، همواره خود را دگرگون می‌کند. در حفاظت از مناظر فرهنگی بایستی به پویایی مناظر توجه شده و به دنبال حفاظت از آن بود. چنانچه در حفاظت از مناظر به پویایی و تحولات پیش‌آمده توجه نشود، تنها یک وضعیت ثابت از نظر توقف سیر تکاملی مناظر، حفاظت شده و در این صورت این مناظر پویایی خود را از دست خواهند داد. تشخیص اجزای مؤثر بر مناظر فرهنگی و استفاده از آن‌ها به‌عنوان ابزاری مفید در فرایند حفاظت، مدیریت تغییرات را به دنبال دارد.
سؤال تحقیق: چه ارتباطی میان تقویت و تضعیف عوامل تغییردهنده مناظر فرهنگی و حفاظت و زوال آن‌ها برقرار است و اثرگذارترین عوامل در تحولات مناظر فرهنگی کدام است؟
اهداف تحقیق: پژوهشگران و محققان تاکنون به چیستی مناظر فرهنگی و چرایی حفاظت از آن‌ها پرداخته‌اند. این مقاله بر آن است تا به بررسی موضوع حفاظت از مناظر فرهنگی با توجه به عوامل تغییردهنده آن‌ها بپردازد. چراکه این موضوع کمتر موردتوجه قرار گرفته است. به‌بیان‌دیگر این مطالعه به دنبال اولویت‌بندی عوامل و اجزای مؤثر بر مناظر فرهنگی از نگاه گروهی از متخصصین به‌منظور حفاظت بهتر از آن‌ها است.
روش تحقیق: گردآوری داده های اولیه با روش کتابخانه ای بوده و نخست شناخت جامعی از اجزای مؤثر بر مناظر فرهنگی به‌دست‌آمده است. سپس با بهره‌گیری از مشارکت متخصصان و روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) به وزن دهی شاخص‌ها پرداخته شده است.
مهم ترین یافته ها و نتیجه گیری تحقیق: یافته‌ها حاکی از آن است که شاخص های مربوط به عوامل طبیعی و فرهنگی بیش‌ترین میزان تغییرات را در مناظر فرهنگی اعمال می کنند که به‌عنوان موضوع اصلی در حفاظت از این مناظر باید موردتوجه جدی قرار گیرند.

چکیده تصویری

حفاظت از مناظر فرهنگی با ارزیابی اجزای مؤثر بر آنها؛ یک مطالعه با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Cultural Landscape Conservation by evaluating the factors affecting them; Research by using Analytical Hierarchy Process (AHP)

نویسندگان [English]

  • Hanife Karagari 1
  • Reza Rahimnia 2
1 M.A in Conservation of Historic Buildings and Sites, Conservation and Restoration Faculty, Art University of Isfahan (AUI), Isfahan, Iran
2 Assistant Professor, Conservation of Architectural Heritage Department, Architectural and Urbanism Faculty, Imam Khomeini International University (IKIU), Qazvin, Iran
چکیده [English]

Problem Statement: Cultural landscape is a concept that includes cultural and natural values that reflect the interaction between man and nature throughout history. These landscapes are valuable places that reflect the identity and history of a region and its inhabitants. Therefore, the protection of cultural landscapes and its values is very important. Because cultural landscapes reveal the evolution of man and his skills in how to use the land, these landscapes are gradually evolving and undergoing changes. Nature, as one of the constituent elements of cultural landscapes, is constantly transforming itself. In the protection of cultural landscapes, the dynamics of landscapes should be considered and sought to protect it. If only a fixed state of landscapes is protected in landscape protection, then these landscapes will lose their dynamism. Identifying the factors that change cultural landscapes and using them as an important parameter in the conservation process leads to management of change.
Research question: What is the relationship between strengthening and weakening the factors that change cultural landscapes and their protection and decline, and what are the most influential factors in the development of cultural landscapes?
Research Objectives: Researchers have so far studied meaning of cultural landscapes and why they are protected. However, in order to take practical action in the protection of cultural landscapes, along with theoretical issues, identifying the components that affect these landscapes is a key issue. In addition to identifying the components that affect these landscapes, attention to the course of change and their evolution should also be considered. This article intends to evaluate the components affecting cultural landscapes, evaluate the components that affect them, and prioritize these components. This prioritization of effective components is considered by a group of experts in order to better conservation them.
Research Method: To achieve the mentioned goal, the collection of theoretical data on the subject with the library method has been obtained and as a result, a comprehensive knowledge of studies and components affecting cultural landscapes has been obtained. This knowledge has led to the development of the necessary criteria for questioning experts. Based on the extracted criteria, a relevant questionnaire has been prepared and a group of cultural landscape experts has been consulted about them. Finally, after summarizing the results of the questionnaire, the indicators were weighted using Analytic Hierarchy Process (AHP).
The most important findings and conclusions of the study: The findings indicate that indicators related to natural and cultural factors, can make the most changes in cultural landscapes. In addition, the changing factors are separated from the maximum to the least impact on changing a cultural landscape. This prioritization can be a more serious consideration for conservationists in controlling change. In conservation planning, actions are usually formed at three levels: short-term, medium-term and long-term. Prioritizing factors, especially in categorizing actions on these three scales, can be very useful; Because it will reduce the damage to more important aspects. Continuing protection by focusing on higher priority factors, will protect the more prominent aspects of the landscape.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conservation
  • Cultural landscape
  • Affecting Factors
  • Conservation Management
  • AHP
ابراهیمی دهکردی، امین. 1394. بررسی و تحلیل ظرفیت‌های گردشگری هورامان با تأکید بر خوانش منظر فرهنگی. فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری، 4(13): 77-59. http://gjts.malayeriau.ac.ir/article_520238.html
اندرودی، الهام و بتول صحراکاران. 1396. اصول و راهبردهای حفاظت از منظر فرهنگی باغستان بومی تاریخی شهر قزوین با تمرکز بر میراث مصنوع. صفه 4 (27): 99-110. http://sofeh.sbu.ac.ir/article/view/23965
بمانیان، محمدرضا و مجتبی انصاری و نینا الماسی فر. 1389. باز زنده سازی «منظر فرهنگی» تخت سلیمان با تأکید بر رویکردهای بازآفرینی و حفاظت از میراث جهانی ICOMOS. دو فصلنامه مدیریت شهری، 8 (26): 26-7. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=126484
حجت، عیسی. 1391. سنت و بدعت در آموزش معماری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/2681009
خواجه پیری، مهدیه. 1393. منظر فرهنگی ـ طبیعی تهران ظرفیت‌های منظرین کوهستان بی‌بی شهربانو. فصلنامه علمی-ترویجی منظر، 6 (28): 78-74. http://www.manzar-sj.com/article_7681.html
زارع شاه‌آبادی، علیرضا و سعید الفتی. 1388. بررسی قنات‌ها، قلعه‌ها و آسیاب‌ها از دیدگاه جغرافیایی اکولوژیک (مطالعه موردی: گاریزات تفت). فصل‌نامه علمی-پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی (جغرافیای انسانی)، 1 (3): 38-27. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=118361
زارعی حاجی‌آبادی، فاطمه و نیلا پشمکیان و صفورا شهابی. 1392. سنجش میزان رضایت‌مندی ساکنان بافتهای تاریخی؛ نمونه موردی بافت تاریخی محله حاجی همدان. فصل‌نامه علمی-پژوهشی آمایش محیط، 6 (22): 119-101. https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=213645
زبردست، اسفندیار. 1380. کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. فصل‌نامه علمی-پژوهشی هنرهای زیبا، - (10): 21-13. https://journals.ut.ac.ir/article_13624.html
زندی، مرجانه. 1393. نقاط گسست در منظر فرهنگی تهران. فصل‌نامه علمی-ترویجی منظر، 6 (28): 23-18. http://www.manzar-sj.com/article_7669.html
شریعت زاده، سید علی‌اصغر. 1371. سنت. از مجموعه مقالات اولین گردهمایی مردم‌شناسی، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/539524
شهسوارگر، مولود. 1390. تداوم منظر فرهنگی، احیا و بازآفرینی یک باغ تاریخی. فصلنامه علمی-ترویجی منظر، 3 (17): 59-54.  http://www. manzar-sj.com/article_751.html
عشرتی، پرستو و پیروز حناچی. 1394. تعریفی نوین از مفهوم منظر فرهنگی مبتنی بر فرایند شکل‌گیری آن. فصلنامه علمی-پژوهشی نقش‌جهان، 5 (11): 51-42. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-10142-fa.html
فروغی فضل‌الله و کیوان غنی. 1394. جنایات جنگی علیه میراث فرهنگی در مخاصمه مسلحانه سوریه. دو فصل‌نامه علمی-پژوهشی مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، 2 (4-5): 335-333. https://journals.ut.ac.ir/article_59078.html
مخلص، فرنوش و احمدعلی فرزین و شهره جوادی. 1392. مزار پیرمراد، منظر فرهنگی- آیینی شهرستان بانه. فصلنامه علمی-پژوهشی باغ نظر، 10 (24): 38-27. http://www.bagh-sj.com/article_2691.html
Bandarin, F. 2003. Cultural Landscapes:the Challenges of Conservation. Summary record of the international workshop. Ferrara. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000132988. (Access date: 29 Sep 2020)
Bell, S. 2015. "Euracademy".Euracademy Web Site.    https://www.euracademy.org/wp-content/uploads/2015/10/10-simon-bell.pdf. (Access date: 29 Sep 2020)
Birnbaum, C A. 1994. Protecting cultural landscapes: planning, treatment and management of historic landscapes. Washington: National Park Service, Heritage Preservation Services Division. http://www.worldcat.org/oclc/1001376296
Brinkmann, Katja & Schumacher, Jörg & Dittrich, Andreas & Kadaore, Ibrahim & Buerkert, Andreas. 2012. Analysis of landscape transformation processes in and around four West African cities over the last 50 years. Landscape and Urban Planning, 105: 94–105. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0169204611003549
Bürgi, Matthias & Straub, Angela & Gimmi, Urs & Salzmann, Daniel. 2010. The recent landscape history of Limpach valley, Switzerland: Considering three empirical hypotheses on driving forces of landscape change. Landscape Ecology, 25: 287-297. https://link.springer.com/article/10.1007/s10980-009-9412-2
Bürgi, Matthias & Hersperger, Anna & Schneeberger, Nina. 2004. Driving forces of landscape change - Current and new directions. Landscape Ecology, 19: 857-868. https://link.springer.com/article/10.1007/s10980-005-0245-3
Chihei, S. 2001. Our Treasure Cultural Landscapes to Future Generations - Cultural Landscape Conservation in Japan. Agency for Cultural Affairs. 1-5. http://network.icom.museum/fileadmin/user_upload/minisites/Milan2016/Pdf/siena_conference_remark_by_suzuki_chihei.pdf
Eckbo, G. 1969. The Landscape We See. New York: McGRAW-HILL book company   .http://www.worldcat.org/oclc/944999529
Hersperger, Anna & Bürgi, Matthias. 2009. Going beyond landscape change description: Quantifying the importance of driving forces of landscape change in a Central Europe case study. Land Use Policy, 26: 640-648. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0264837708001099
ICOMOS. 1964. International Charter for the Consrvation and Restoration of Monuments and Sites (The Venice Charter 1964), at Venice, Italy. https://www.icomos.org/charters/venice_e.pdf
______. 1981. Historic Gardens (The Florence Charter 1981), at Florence, Italy. https://www.icomos.org/charters/gardens_e.pdf
______. 1999. International Cultural Tourism Charter. Managing tourism at places of heritage significance Icomos 12th General Assembly at Mexico. https://www.icomos.org/charters/tourism_e.pdf
Lewis, P K. 1979. Axioms for Reading the Landscape Some Guides to the American Scene. Swabian, Germany: The Interpreting in Cultural Landscapes Through Partcipatory Scenario Development in the Swabian. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10464883.1976.10758067
Myga-Piątek, U. 2011. Cultural Landscape of the 21st Century: Geographical Consideration between Theory and Practice. Hrvatski geografski glasnik, 73(2): 129-140. https://hrcak.srce.hr/79104
Mohamed, N. 1995. Conservation in Malaysia :Landscape, Tourism and Culture, Thesis submitted for the degree of Doctor of Philosophy. York: Institute of Advanced Architectural Studies University of York. http://etheses.whiterose.ac.uk/2540/1/DX202360.pdf
Nüsser, Marcus, 2001. Understanding cultural landscape transformation: a re-photographic survey in Chitral, eastern Hindukush, Pakistan. Landscape and Urban Planning, 57 (3–4): 241-255. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0169204601002079
Plieninger, Tobias & Draux, Hélène & Fagerholm, Nora & Bieling, Claudia & Bürgi, Matthias & Kizos, Thanasis & Kuemmerle, Tobias & Primdahl, Jørgen & Verburg, Peter. 2016. The driving forces of landscape change in Europe: A systematic review of the evidence. Land Use Policy, 57: 204-214. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0264837715301769
Ramakrishnan, P S. 2003. The Sacred Ganga River-based Cultural Landscape. Museum International, 55(2): 7-17. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1046/j.1350-0775.2003.00420.x
Sabri, R C, Patrik Miller, and Rene Dierkx . 2006. Rebuilding a Sustainable Image in a Cultural Landscape. Environmental Sciences, 4(2): 49-58. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=102763
Sauer, C O. 1925. The morphology of landscape. Berkeley, California: University of California press.    http://www.worldcat.org/oclc/458967566
Schneeberger, Nina, Matthias Bürgi, Anna M. Hersperger, K.C. Ewald. 2007. Driving forces and rates of landscape change as a promising combination for landscape change research—An application on the northern fringe of the Swiss Alps. Land Use Policy, 24 )2(: 349-361. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0264837706000214
Tesfamariam, Zbelo & Nyssen, Jan & Asfaha, Tesfaalem & Tafere, Kelemework & Abraha, Amanuel & Poesen, J. & Deckers, Seppe & Van Eetvelde, Veerle. 2019. Transhumance as a driving force of landscape change in the marginal grabens of northern Ethiopia. Singapore Journal of Tropical Geography, 40: 476-495. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/sjtg.12278
Toupal, R S, M Nives Zeden ˜o, Richard W Stoffle, and Patrick Barabe. 2001. Cultural landscapes and ethnographic cartographies:Scandinavian-American and American Indian knowledge of the land. Environmental Science & Policy, 4 (4-5): 171-184.  https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1462901101000247
Zhang, Wei & Yu, Na & Liu, Miao & Hu, Yuan-Man. 2010. Landscape pattern and driving forces in the upper reaches of Minjiang River, China. Proceedings - 2010 3rd International Congress on Image and Signal Processing, CISP 2010. 5. 10. https://ieeexplore.ieee.org/document/5647498