بازتعریف صفات معمار مخلوق مبتنی بر صفات معمار عالم

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

بیان مسئله: اسلام، والاترین کالبد وجود انسان را در اسماء الهی می‌داند و او را به سبب دارا بودن این صفات، برتر و متعالی‌تر از سایر موجودات بشمار می‌آورد. بنابراین معتقد است اساسی‌ترین نیاز‌ها و خواسته‌های او در گروی همین صفات شکل می‌گیرند و بنا بر باور اسلامی، رسیدن به کمال در این صفات را وظیفه جمیع مخلوقات و مصنوعات از جمله معماری می‌داند. معماری باید نیاز انسان را پاسخ دهد و توجه به معنا را در قالب اسماء الهی تجلی بخشد؛ چرا که شاکله معماری اسلامی بر معنا دهی استوار است. علاوه بر اثر معماری خود معمار نیز به دلیل اینکه خداوند انسان را صورتی از خود آفریده و در گِل او روح دمیده است؛ به واسطه خلیفة‌الله بودن باید متصف به اوصاف پروردگار و مظهر اسماء و صفات خداوندی بر روی زمین باشد.
سوال تحقیق: در این راستا، پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که به منظور خلق اثری مبتنی بر هویت معنوی، معماری به عنوان محصول نهایی باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد؟ و معمار ‌باید از چه شاخصه‌هایی پیروی کند تا در آن مسیر هدایت شود؟
اهداف تحقیق: این پژوهش به دنبال آن است تا با بررسی ارتباط معمار و معماری با صفات و اسماء خداوند متعال در قرآن، نقشه راهی را برای خلق آثار معماری ارائه داده و ویژگی‌هایی را مبتنی بر همین ارتباط برای معمار ترسیم نماید.
روش تحقیق: پژوهش کیفی و در حوزه روش شناسی مبتنی بر تحلیل و تفسیر است.
مهم‌ترین یافته‌ها و نتیجه‌گیری تحقیق: یافته‌ها نشان می‌دهد که معمار و اثر او به عنوان منبع تجلی صفات الهی، دارای ویژگی‌ها و خصایلی از قبیل: قناعت در کنار خلاقیت کاربردی و ظرافت در طراحی، نوآوری در طراحی، تمرکز و وحدت اثر، خودکفایی و توانایی در انجام وظیفه، منزلت و کمال اثر، درک درست از توسعه بخشی بنا، پاسخگو به نیاز جامعه، زمینه ساز تعادل، انتقال دهنده حس طراح با در نظر گرفتن هویت معنوی اثر و در نهایت رعایت اصول هستی شناسی و اندازه‌مندی فیزیکی، عقلانی و رفتاری در آثار، باشد. خلق چنین آثاری به‌واسطه انتساب آن به صفات معمار عالم، به هویت معنوی آراسته شده و به عبارتی به کمال و جاودانگی می‌رسد و تقدس می‌یابد و هنر استعلایی پدید آمده، علت ایجاد آرامش در مخاطبین اثر است.

چکیده تصویری

بازتعریف صفات معمار مخلوق مبتنی بر صفات معمار عالم

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Redefinition the attributes of the creature architect based on the attributes of the architect of the universe

نویسندگان [English]

  • Ahmad Danaeinia 1
  • Alireza Alizadeh 2
1 Assistant Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Art, University of Kashan, Kashan, Iran
2 MA Student of Architecture, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Art, University of Kashan, Kashan, Iran
چکیده [English]

Research Problem: Islam considers the greatest framework of human beings to be in divine names, and it is counted as superior and transcendental in comparison to other creatures thanks to having these characteristics. Therefore, Islam believes that the most necessities and demands of humans are formed depending on those characteristics, and according to the Islamic belief, achieving the perfection of these characteristics is the duty of all creatures, artifacts, and particularly the art of architecture. Architecture should meet the needs of human and manifest the attention to the definition in format of divine names, because the root of Islamic architecture is based on meaning. Besides the effect of architecture, the architect himself needs to accord to the God’s descriptions and be the symbol of divine names and characteristics on the Earth, with respect to his being Khalifatullah and also because of the fact that God created human a form of his own and infused spirit into his dust. Therefore, architecture is the main reason for creating an atmosphere of thought and imagination between the audience and the architect, and the architect makes the world of architecture recognizable and understandable for the audience according to the sensory, imaginary and intellectual characteristics. The present study aims to, through investigating the relationship between architecture and architect and God’s names and characteristics in Quran, provide a plot for forming architecture pieces and delineate features for architecture based on this relationship, and guides designers in this direction.
Research Question: For this purpose, the present study is attempting answer this question, what kind of features should design based on spiritual identity have as the final product and what kind of indices should an architect follow to be guided in a particular way?
Research Method: The study is a qualitative approach and is methodologically based on analysis and interpretation.
The Most Important Results and Conclusion: The findings of the present paper demonstrate that, architect, as human and heir to God on the earth, and also his art, as a source of manifestation of divine Attributes, ought to have such features as: contentment along with practical creativity and elegance to designing and also Innovation in design, concentration and effect unity, self-sufficiency and the ability to do your duty, existential dignity and effect perfection, accurate perception of developing construction, meeting the current needs of the society and audience of architectural products, creating peace and balance, transferor the sense of designer considering the spiritual identity of effect, and eventually adherence to ontology principles and also rational, moral and physical ones of effects. Thus, results indicate that such effects, because of Their appointment as particular features of the universe architect, get to the spiritual identity and in other words, they get to the perfection and immortality, in the only word, they get holy and the transcendental art that emerged- in addition to satisfying human needs, it must be accompanied by the preservation of nature and ethics in design, is the reason of audience’s peace of mind. So, the spirituality of an architectural product is determined only when it is possible to find manifestations of divine attributes in it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Divine Attributes
  • Spiritual Identity
  • Quran
  • Architect
  • Islamic Architecture
قرآن کریم.
اکبری، فاطمه. 1396. جلوه‌هایرمزیاسماعظماللهدرصور توحیدیآثارهنرومعماری اسلامی. فصلنامه نگره. شماره 12(42).20-31.  http://negareh.shahed.ac.ir/article_526.html
احمدی، بابک. 1378. حقیقتوزیبایی (درس‌های فلسفه هنر). نشر مرکز. https://www.gisoom.com/book/11434428
ابن منور، محمد؛ شفیعی کدکنی، محمدرضا.1386. اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابی سعید. تهران: انتشارات آگاه. ج 1. ص 195. https://www.gisoom.com/book/11005012
انصاری، عبدالله ابن محمد.1379. شرح منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری بر اساس شرح عبدالرزاق کاشانی. تهران: انتشارات الزهرا (س). ص 95.
ابن‌سینا. 1953 م. رسالة فی ماهیّة العشق. به کوشش احمد آتش. استانبول.
ابن‌سینا. 1363. الشفاء (الالهیات). راجعه وقدم له. ابراهیم مدکور. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
احمدی. فریال، صادقی. علی‌رضا، 1389، بررسی مفهوم هویت در معماری قدسی، کتاب ماه هنر. شماره 48، 106-111.
انوری، حسن. 1382. فرهنگ فشرده سخن، تهران: سخن.
https://www.gisoom.com/book/1267985
بحرانی، سید هاشم.1334،  البرهان فی تفسیر القرآن، جلد1، صفحه 425. https://www.ghbook.ir/index.php
برزگر، محمدرضا. 1383. بازشناسی هویت شهری. در مجموعه مقالات همایش مسائل شهرسازی ایران، 197. شیراز: دانشگاه شیراز.
تقوائی، حسین. 1391، از سبک تا هویت در معماری، هنرهای زیبا، دوره هفدهم، شماره 2، صص 73-65. https://jfaup.ut.ac.ir/article_30161.html
قرائتی، محسن. 1383، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن، چاپ یازدهم. https://wikinoor.ir/%D8%AA%D9
سعیدی مهر، محمد. ۱۳۷۷. کلام اسلامی. قم: موسسه فرهنگی طه. ج ۱. ص. 196. https://www.gisoom.com/book/11158261
خزایی، محمد. 1382. مجموعه مقالات اولین همایش هنر اسلامی. انتشارات موسسه مطالعات هنر اسلامی. https://www.gisoom.com/book/1264165
دهخدا، علی‌اکبر. 1373. لغت‌نامه. جلد چهارم. موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران:43-44. http://parsiandownload.ir/26710
ذوالفقارزاده، حسن. 1390. معمار در آیینه اسماء. صفه. شماره 21 (53). 15-30. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=160313
فخر رازی، محمد بن عمر. شرح اسماءالحسنی (لوامع البینات). قاهره - مصر: انتشارات مکتبه الکلیات الازهریه. ص 212. https://wikinoor.ir/%D8%B4%D8
سبزواری، ملا هادی. 1390. شرح اسماءالحسنی (شرح دعای جوشن کبیر). ترجمه علی شیخ‌الاسلامی. انتشارات نوید اسلام. https://www.gisoom.com/book/1856282
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی بن حبش.1375. مجموعه مصنفات. مجله 2. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. چاپ دوم. https://www.noorshop.ir/fa/book/1716 
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم.1981 م.الحکمةالمتعالیةفیالأسفارالأربعة. ترجمه و تصحیح: محمد خواجوی. بیروت: دار احیاء التراث. (2) 77. http://lib.eshia.ir/71465/1/0
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم.1360. اسرار الآیات. تهران: انجمن حکمت و فلسفه. بی‌تا. https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19701
طوسى، خواجه‌نصیرالدین. 1374.آغازوانجام. تهران: انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامى. 143-144. http://lib.eshia.ir/71436/1/0
طباطبایی، سید محمدحسین. 1374. المیزانفیتفسیرالقرآن. ترجمه‌ی سید محمدباقر موسوی. همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ مدرسین حوزه علمیه قم. ج 19. ص 137- ج 20. ص 437. https://www.ghbook.ir/index.php?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=1009833019&lang=fa
علامه، میرحسین.1384. شناخت‌شناسی هنر در نگرش قرآنی.76-80 http://ensani.ir/fa/article/76876
قدوسی نژاد، زهرا؛ فاطمی نیا، مهران؛ چوپانکاره، وحید. 1394. بررسیهویتمعنویمبتنیبرصفاتدرطراحی محصول. هنرهای زیبا. شماره 20(4).73-84. https://journals.ut.ac.ir/article_57015.html
کلینی، محمد بن یعقوب. 1369. اصول کافی. ترجمه جواد مصطفوی. تهران: انتشارات: کتاب‌فروشی علمیه اسلامیه. ج 1. باب اراده ص 86. https://www.ghbook.ir/index.php?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=1010337001&Itemid=&lang=fa
کبیری سامانی، علی؛ ملکوتی، علیرضا؛ یادگاری، زهره. 1395. بازشناسی معنی خانه در قرآن (رهیافتی در جهت تبیین مبانی نظری خانه). باغ نظر. شماره 13 (45).61-76. http://www.bagh-sj.com/article_43432.htm
گوهرین، صادق.1368. شرح اصطلاحات تصوف. تهران: انتشارات زوار. ج 2 ص 95. https://www.hamrahnoor.ir/book/10428
لطیفی، محمد؛ دانشجو، خسرو. 1395. آفرینشاثرمعماریدرنگاهبهخلقتجهان آفرینشازدیدگاهقرآن. فصلنامه نقش‌جهان. شماره 6(2).5-15.
https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-4862-fa.html
حاکم نیشابوری، ابوعبدالله.373 ق. مستدرک علی الصحیحین. مصحح: یوسف عبدالرحمن المرعشی. ج ۳. ص ۱۲۴. http://lib.efatwa.ir/42119/1/41
حق طلب. طاهره، کاروان. فرهاد، 1391، مسجد تجلی‌گاه معماری قدسی، نشریه هفت حصار، شماره اول، 28-21. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=198461
مهدی‌نژاد، جمال‌الدین؛ طاهرطلوع دل، محمد صادق؛ عظمتی، حمیدرضا؛ حبیب‌آباد، علی صادقی، 1395. جستاری بر ویژگی‌های معماری ایرانی-اسلامی و هنرهای قدسی مبتنی بر تعالی معماری. پژوهش‌های هستی شناختی. دو فصلنامه علمی-پژوهشی. (5)10، 50-31. http://orj.sru.ac.ir/article_565.html
مهدی‌نژاد، جمال‌الدین، حمیدرضا عظمتی، علی صادقی حبیب‌آباد. 1398. تبیین راهبردی مؤلفه‌های حس معنوی در معماری مساجد ایران. مطالعات ملی (87):94-78. http://www.rjnsq.ir/component/k2/item/1325
مهدی‌نژاد، جمال‌الدین، حمیدرضا عظمتی، علی صادقی حبیب‌آباد. 1397. رتبه‌بندی شاخص‌های آرامش معنوی در معماری مساجد سنتی مبتنی بر ادراک حس معنویت با بهره‌گیری از روش VIKOR. پژوهش‌های هستی شناختی. 7 (14): 82-59. http://orj.sru.ac.ir/article_1007.html
مهدی‌نژاد، جمال‌الدین، حمیدرضا عظمتی، علی صادقی جبیب‌آباد.1397. اولویت‌بندی و تفحصی بر اصول و ارزش‌های معماری ایرانی دوره اسلامی؛ مبتنی بر تجلی معنا در عناصر کالبدی معماری با استعانت از آیه 23 سوره مبارکه حشر. فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی (8)23، 50-69. http://jria.iust.ac.ir/article-1-1173-fa.html
مددپور، محمد. 1377. حکمت معنوی و ساحت هنر. تهران: انتشارات سوره. https://www.gisoom.com/book/1135219
ندایی‌فرد، احمد. 1386. هویت فرهنگی و نقش آن در طراحی محصولات. نشریه هنر‌های زیبا. شماره 91.30-98. https://journals.ut.ac.ir/article_18053.html
نقی‌زاده، محمد. 1385. معماری و شهرسازی اسلامی (مبانی نظری). اصفهان: راهیان. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/804317
مظفر، فرهنگ؛ ندیمی، هادی؛ صالحی، ابوذر 1395، هویت مکان‌های تاریخی در بستر تغییر؛ تحقیق در مبنای نظری مواجهه هویت مکان‌های تاریخی با تغییر، مرمت و معماری ایران، سال ششم، شماره 11، صص 12-1. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=273730
مطهری، مرتضی. 1385. مجموعهآثار. تهران: صدرا. https://www.gisoom.com/book/11249635
مکارم شیرازی، ناصر.1386. پیام قرآن. تهران: انتشارات دارا الکتب الاسلامیه. ج 4 از ص 287 تا 294. http://lib.eshia.ir/10312/1/24
مکارم شیرازی، ناصر.1386، برگزیده تفسیر نمونه، تنظیم احمدعلی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه. https://www.ghbook.ir/index.php?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=2683&lang=fa
معین، محمد. 1388. فرهنگ معین. چاپ دوم. انتشارات زرین. تهران: 764. https://www.30book.com/Book/6390
هاشم نژاد، حسین.1385. درآمدی بر فلسفه هنر از دیدگاه فیلسوفان اسلامی. قبسات. شماره 39 و 40. http://qabasat.iict.ac.ir/article_17428.html
Borja de Mostaza. Brigitte.2003. Design management using design to build brand. In ahn. Hyeshin Research on product identity by analyzing the examples of mobile phone. Grade science doctors der philosophine. University Duisburg-Essen.
https://www.researchgate.net/publication/238169960_Brigitte_Borja_de_Mozota_Design_Management_Using_Design_to_Build_Brand_Value_and_Corporate_Innovation_Design_Management_Institute_and_Allworth_Press_New_York_2003_ISBN_1-58115-283-3
Burckhardt. Titus.1967. Sacred Art in East and West: Its Principles and Methods. Translated by Lord Northbourne.2001. United States: World Wisdom. https://www.amazon.com/Sacred-Art-East-West-Principles/dp/090058811X
Dogan.2014. Key Names and Attributes in the Qur’ān to Identify Human Essence. Universal Journal of Psychology 2(5). 166-158. http://www.hrpub.org/journals/article_info.php?aid=1595
Nasrollahi, Fatemeh. 2015. Transcendent Soul of the Muslim Architect and Spiritual Impact of the Islamic Architecture. Journal of Islamic Studies and Culture. 3(2). 99-86. https://pdfs.semanticscholar.org/0005/c9e81a024ba65b999d7b1a5534141f952254.pdf
Nasr, S. H.1999. The Spiritual Significance of Jihad, Islamic Art. Sophia: No2. pp 141-153. https://www.al-islam.org/al-serat/vol-9-no-1/spiritual-significance-jihad-seyyed-hossein-nasr
Nasr, S. H. 1996. Wisdom and Spirituality. Translate by Hashem Ghasemian. Tehran: Religious Studies Office. http://sciencejournal.in/data/documents/Life-Sci.-Special-Issue-Vol-3-3-64_2.pdf