تحلیل رابطه کیفیت نفوذپذیری و الگوهای رفتاری در فضاهای تجاری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

2 استادیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

چکیده

بیان مساله: یکی از مهم‌ترین موضوعات در دانش روان‌شناسی محیط تأثیر ویژگی‌های کالبدی محیط بر رفتار انسان‌ها است. کیفیت‌های ایجاد شده به واسطه‌ طراحی معماری می‌تواند برخی الگوهای رفتاری مطلوب را تقویت کرده و به همین نسبت برای برخی الگوهای رفتاری مخرب بازدارنده باشد. از این رو بررسی چگونگی تأثیر این مؤلفه‌های کیفی در فضاها و رفتارهای متعاقب آن می‌تواند به طراحی بهتر فضاهای آینده کمک کند. مطالعات نشان می‌دهد نحوه‌ پرداختن به کیفیت‌های فضایی چون دعوت‌کنندگی، خوانایی، محصوریت و غیره بر الگوهای رفتاری افراد اثبات‌پذیر است. یکی از کاربری‌های قابل توجه معماری که تقریباً اغلب مردم در زندگی روزمره خود با آن سروکار دارند فضاهای تجاری است؛ در این میان «نفوذپذیری» از جمله کیفیت‌هایی است که پیوسته در پیدایش محیط مطلوب برای کاربران فضاهای تجاری مطرح بوده و در نظریه «محیط‌‌های پاسخده» نیز در دو وجه بصری و کالبدی بحث شده است.
سوال تحقیق: معیارهای سنجش نفوذپذیری در دو بعد کالبدی و بصری در فضاهای تجاری چیست؟ پرتکرارترین الگوهای جاری رفتار در فضاهای تجاری چه مواردی است؟ چه ارتباطی بین الگوهای رفتاری پرتکرار با کیفیت نفوذپذیری در فضاهای تجاری وجود دارد؟
هدف تحقیق: هدف از این پژوهش بررسی شاخص‌های دست‌یابی به کیفیت نفوذپذیری در طراحی فضاهای تجاری است که الگوهای رفتاری کاربران را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
روش تحقیق: در مسیر اجرای تحقیق دو فضای تجاری در شهر قزوین که از لحاظ دوره زمانی، موقعیت مکانی و مقیاس ساخت مشابهت داشتند انتخاب شدند. مجتمع خرید «مهروماه» با پلانی خطی و مجتمع خرید «البرز» با پلانی متمرکز مورد قیاس قرار گرفتند؛ نقشه‌های رفتاری در این دو نمونه به روش پیمایش میدانی و مشاهده مستقیم، عکاسی و پی‌گردی (ترکینگ) در دو طیف فعالیتی «مکث» و «حرکت» تهیه شد؛ سپس یافته‌ها به روش مقایسه تحلیلی-تطبیقی کالبد و رفتار استخراج شدند.
مهم‌ترین یافته‌ها و نتایج تحقیق: پرتکرارترین الگوی رفتاری مکث در مراکز خرید که مشتمل بر ایستادن و نشستن است ارتباط معناداری با مؤلفه‌های کالبدی و بصری نفوذپذیری نشان می‌دهد. در صورت بروز نشانه‌های بصری قوی‌تر حضور، توقف اختیاری کاربران تشدید می‌شود. در رابطه با الگوی حرکت، عمق فاصله‌ای و تعداد گزینه‌های حرکتی بیشتر، سطح نفوذپذیری را افزایش داده و همین امر موجب کندتر شدن حرکت افراد در فضا و به تبع آن توجه بیشتر به اطراف می‌شود. نتایج کلی این مطالعه نشان می‌دهد الگوهای فضایی که از نظر بصری نفوذپذیرترند منجر به شکل‌گیری الگوهای رفتاری موثرتر شده‌اند و از این رو به پیدایش محیط مطلوب و پاسخدهی به نیاز کاربران نزدیکترند.

چکیده تصویری

تحلیل رابطه کیفیت نفوذپذیری و الگوهای رفتاری در فضاهای تجاری

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Relationship between the Permeability Quality and Behavioral Patterns in Commercial Spaces

نویسندگان [English]

  • Hafezeh Poordehghan 1
  • Maryam Khastou 2
1 Assistant professor, Department of Architecture, Faculty of architecture and urban planning, Qazvin branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran
2 Assistant professor, Department of Urban planning, Faculty of architecture and urban planning, Qazvin branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran
چکیده [English]

Research Problem: One of the most important issues in environmental psychology is the effect of physical environment characteristics on human behavior. The qualities created by architectural design can reinforce some desirable behavioral patterns and equally detrimental to some destructive behavioral patterns. Therefore, examining how these qualitative components affect the current spaces and the resulting behaviors can help to better design future spaces. One of the most important uses of today's architecture, which almost all people deal with in their daily lives, is commercial spaces. Studies show that how to deal with spatial qualities such as inevitability, legibility, enclosure, etc. is provable on the behavioral patterns of users of these spaces. Meanwhile, "permeability" is one of the qualities that is considered constantly in the emergence of the desired environment required by users of commercial spaces and the theory of "responsive environments" also discusses the two aspects of visual permeability and physical permeability. Therefore, the aim of this study was to investigate the indicators of achieving the quality of permeability in the design of commercial spaces that affect user’s behavioral patterns.
Research Question: The main research questions are: What are the criteria for measuring permeability in both physical and visual dimensions in commercial space architecture? 2- What are the most common current patterns of behavior in commercial spaces? 3- What is the relationship between the repetitive patterns of behavior and the quality of permeability in commercial spaces?
Research Method: Therefore, in the course of conducting research, two spaces were selected in Qazvin city which were similar in terms of construction time, scale and location. Mehromah commercial Complex a linear plan was compared with Alborz commercial Complex with a concentrated plan. Both of those commercial centers have a main entrance from the main street and a side entrance from the side aisle. Behavioral plans in these two samples were collected by field survey and direct observation, photography and tracking method in two activity categories: "pause" and "movement". Therefore, the basic findings were extracted by analytical-comparative comparison of behavioral and physical aspects in the discussed samples.
The Most Important Results and Conclusion: Results are: Equipment and facilities (elevators, ATM., etc.) enter the role of interfering factors in the behavioral patterns of commercial centers. Accumulation and stopping in these areas, while affecting the movement and pause maps, have nothing to do with the physical characteristics of the space. In other words, users can access them wherever they are. Specifically, in the event of stronger visual marks, users' presence, pause, and optional pause will be intensified. The behavioral pattern of pause in commercial centers, including standing and sitting, shows a significant relationship with the physical and visual components of permeability. The behavioral pattern of movement also has a significant relationship with users' motivation and purpose. On the other hand, the greater the number of motion options, the greater the level of permeability and this slows down people's movement in space and consequently draws more attention to their surroundings. The type of route also affects people's speed of movement. On steep paths (ramps), people's speed increases and the number of people who pause is very small. The overall results of this research show that spatial patterns that are visually more permeable have led to the formation of more stable behavioral patterns. Therefore, they are closer to creating the desired environment and meeting the needs of users. Knowing these multiple aspects can provide new perspectives on space quality analysis and the opportunity for the desired behavioral base to occur. Therefore, in designing spaces, it is better to pay more attention to the visual hierarchy and strengthen it instead of the movement hierarchy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Behavioral pattern
  • Visual and Physical Permeability
  • Pedestrian
  • Commercial Center
  • Architectural Design
آلتمن، ایروین. 1382. محیط و رفتار اجتماعی. ترجمه علی نمازیان. تهران: انتشارات دانشگاه شیهد بهشتی.
امین­زاده، بهرام؛ بدر، سیامک. 1391. تحلیل شاخص­های نفوذپذیری در بافت­های شهری. هویت شهر، 6 (12): 39-48.
بهرامی، بختیار؛ خسروی، آرش. 1394. ارزیابی عوامل مؤثر در ارتقای کیفیت گردش پیاده در داخل و خارج مراکز خرید شهری. هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 20 (1): 91-100. https://journals.ut.ac.ir/article_56374.html
برومند، مریم؛ طغیانی، شیرین؛ صابری، حمید. 1396. ارزیابی تأثیرات مؤلفه­های فضای شهری بر شکل­گیری الگوهای رفتاری بر جنسیتی شدن آن. نشریه مدیریت شهری، (46): 241-260. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=484392
بنتلی، ای ین و همکاران. 1386. محیط­های پاسخده. ترجمه مصطفی بهزادفر. تهران:‌ انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
بهزادفر، مصطفی؛ طهماسبی، ارسلان. 1392. شناسایی و ارزیابی مؤلفه­های تأثیرگذار بر تعاملات اجتماعی. باغ­ نظر، 10 (25): 17-28. http://www.bagh-sj.com/article_2928.html
پاکزاد، جهانشاه؛ بزرگ، حمیده. 1395. الفبای روانشناسی محیط برای طراحان. تهران: انتشارات آرمانشهر
پاک­نژاد، نوید؛ لطیفی، غلامرضا. 1397. تبیین و ارزیابی تأثیرات مؤلفه­های محیطی مؤثر بر شکل­گیری الگوهای رفتاری در فضاهای شهری. باغ نظر، 15 (69): 51-66. http://www.bagh-sj.com/article_82313.html
حیدری، علی ­اکبر؛ پیوسته ­گر، یعقوب؛ کیایی، مریم. 1396. ارزیابی نقش حیاط در ارتقای راندمان عملکردی خانه. صفه، (73): 39-60. https://soffeh.sbu.ac.ir/article_100313.html
روحی­ده کردی، رحمان. 1392. تحلیل پویایی قرارگاه رفتاری با تمرکز بر آزمون ­های ساختاری. پژوهش­های شهری هفت ­حصار، 2 (5): 27-34. http://hafthesar.iauh.ac.ir/browse.php?a_id=93&sid=1&slc_lang=fa
سربندی­ فراهانی، معصومه؛ بهزادفر، مصطفی؛ عباس­زادگان، مصطفی؛ الوندی­ پور، نینا. 1393. کیفیات محیطی مؤثر بر قرارگاه رفتاری در فضاهای سبز و باز محلی. مطالعات ساختار و کارکرد  شهری، 2 (5): 101-115. http://shahr.journals.umz.ac.ir/article_897.html
سینافر، عطیه؛ پرتوی، پروین؛ شکوهی، مهشید. 1394. بررسی نقش نفوذپذیری در ارتقاء کیفیت محیط محله. هویت شهر، 9 (21):  91-100. https://hoviatshahr.srbiau.ac.ir/article_7649.html?lang=fa
شاهچراغی، آزاده؛ بندرآباد، علیرضا. 1394. محاط در محیط. تهران: ‌انتشارات جهاد دانشگاهی.
صالحی ­نیا، مجید؛ شاهمرادی، فاطمه. 1396. مطالعه روانشناسانه تأثیر معماری مسجد جامع اصفهان بر رفتار استفاده ­کنندگان. مرمت و معماری ایران، 7 (13): 107-122. http://mmi.aui.ac.ir/article-1-440-fa.html
گل، یان؛ سوار، بریجیت. 1393. چگونه زندگی همگانی را مطالعه کنیم. ترجمه: مصطفی بهزادفر محمد رضایی ندوشن و احمد رضایی ندوشن. تهران: انتشارات علم معمار.
لطیفی، امین؛ سجادزاده، حسن. 1393. ارزیابی تأثیر مؤلفه ­های کیفیت محیطی بر الگوهای رفتاری در پارک­های شهری. مطالعات شهری، (11): 3- 18. https://urbstudies.uok.ac.ir/article_9563.html
Ahmed, Z.U; Ghingold, M; Dahari, Z. 2007. Malaysian Shopping Mall Behavior: An Exploratory Study, Asia Pacific Journal of Marketing and Logistic, 19 (4), pp 331-348. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/13555850710827841/full/html
Andrade, P. A.; Pont, M. P.; & Amorim, L. 2018. Development of a Measure of Permeability between Private and Public Space, urban science journal, 2 (87): 1- 16. https://www.mdpi.com/2413-8851/2/3/87
Anning-Dorson, T; Kanster, A; Mahmoud, A.M. 2012. Investigation into Mall Motivation and Demographic Idiosyncrasies in Ghana, Management Science Letters, Vol 3, No 2, pp 367-384. http://ugspace.ug.edu.gh/handle/123456789/6948
Barker, Roger. 1968. Ecological psycology: concept and method for studying the environment of human bahavoir, Standford, Ca, Universirt Press.
Brown, S. 1991. Shopper Circulation in a Shopping Center, International Journal of Retail and Distribution Management, 19 (1), pp 17-24. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/09590559110135935/full/html
Christiansen, T; Comer, L; Feinberg, R; Rinne, H. 1999. The Effect of Mall Entertainment Value on Mall Profitability, Journal of Shopping Center Research, Vol 6, No2, pp 7-22. https://jrdelisle.com/JSCR/
DeLisle, J. R. 2005. The Evolution of Shopping Center Research: A 12- year Restrospective, Journal of Shopping Center Research, 12(2). https://jrdelisle.com/JSCR/
Gans, H.J. 1968. People and Plans: Essays on Urban Problems and Solutions. NewYork, Basic Book
Gehl, J; Svarre, B. 2013, How to Study Public Life, Island press.
Houssay-Holzschuch, M; Teppo, A. 2009, A Mall for All? Race and Public Space in Post-Apartheid Cape Town, Cultural Geographies, 16, pp 351–379. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1474474009105052
Kamp, I. V, Leidelmeijer, K., Marsman, G., and de Hollander, A. 2003. Urban environmental quality and human well-being: towards a conceptual framework and demarcation of concepts, a literature study. Landsc. Urban Plan. 65, 5–18. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0169204602002323
Kuloğlu, N.; & Şamlıoğlu, T. 2012. Perceptual and Visual Void on the Architectural Form: Transparency and Permeability, Architectoni.ca, 2: 131- 137. https://www.researchgate.net/publication/271054527_Perceptual_and_Visual_Void_on_the_Architectural_FormTransparency_and_Permeability
Smith, P. 2001. Cultural Theory; an Introduction, Blackwell publishers, New York.
Spilkova, J; Hochel, M; 2009. Toward the Economy of Pedestrian Movement in Czech and Slovak Shopping Malls, Environment and Behavior, 41(3), pp. 443-455. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0013916508325003
Stamps, A. 2005. Visual Permeability, Locomotive Permeability, Safety and Enclosure. California: Environment and Behavior.
Stone, G.P. 1954. City Shoppers and Urban Identification: Observations on the Social Psychology of City Life, American Journal of Sociology, 60, pp 36-45. https://www.journals.uchicago.edu/doi/abs/10.1086/221483
Yavuz, A.; & Kuloğlu, N. 2012. A Research on Permeability Concept at an Urban Pedestrian Shopping Street: A Case of Trabzon Kunduracilar Street. AÇÜ Orman Fak Derg, 13 (1): 25- 39. http://ofd.artvin.edu.tr/tr/pub/issue/2264/29830
Zacharias, J. 1993. Reconsidering the Impacts of enclosed shopping centres: A study of pedestrian behaviour around and within a festival market in Montreal, Landscape and Urban Planning, 26, pp 149-160. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0169204693900134
Zacharias, J. 2001. Pedestrian Behavior and Perception in Urban Walking Environments, Journal of Planning Literature, 16 (1), pp 3-18. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/08854120122093249?journalCode=jplb
Zacharias, J; Bernhardt, T; Montigny, L.D. 2005. Computer Simulated Pedestrian Behavior in hopping Environment, Journal of Urban Planning and Development, 131(3), pp 195-200. https://ascelibrary.org/doi/abs/10.1061/%28ASCE%290733-9488%282005%29131%3A3%28195%29