بناهای آرامگاهی با پلان نیم هشت در گستره فرهنگی ایران

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه پژوهش هنر دانشگاه تربیت مدرس

2 استادیار گروه مرمت دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین

3 کارشناسی ارشد رشتۀ باستان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

چکیده:
مناطق واقع شده در گستره فرهنگی ایران کهن بعنوان یکی از مهمترین سرزمینهای دوران اسلامی می‌باشد که انواع مختلف شیوه‌های معماری آرامگاهی را در خود جای داده است.به‌نظر می‌رسد که از دوره تیموریان به بعد،نوع دیگری از بناهای آرامگاهی که با استفاده از اشکال هندسی، شکل خاصی بنام نیم هشت در پلان آن پدید آورده و ساختار کلی بنا را تحت تأثیر خود قرار داده، بوجود آمده است.از قدیمترین و مهمترین نمونه‌های برجای مانده این سبک می‌توان به مقبره بی‌بی‌خانم در سمرقند ازبکستان که اولین نمونه بنای آرامگاهی با فرم پلان گفته شده است و آرامگاه شیخ‌زاده عبدالله در هرات افغانستان و بقاع امامزاده حسین قزوین و شیخ امین‌الدین اردبیل در ایران فعلی می‌باشند که تمام مقابر گفته شده دارای یک نوع پلان و به لحاظ طراحی بعضی از عناصر معماری و تزیینات مختلف ویژگیهای خاص خود را دارند.در این تحقیق خاستگاه و گسترش و شیوه طراحی پلان نیم هشت با تاریخچه زمانی ظهور اینگونه پلانها در حوزه فرهنگی ایران دوره اسلامی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است، همچنین ویژگیهای معماری و تزیینی بناهای آرامگاهی ذکر شده به تفصیل مطا لعه وتحلیل شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Cemetery Monuments with Eight Half-Plan in the Cultural Scope of Iran

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Tavoosi 1
  • Javad Shekari Nayeri 2
  • Behzad Bohlooli nayeri 3
1 Professor, Tarbiyat Modarres University
2 Assistant Professor, Imam Khomeini International University
3 MA in Archeology, Azad Islamic University
چکیده [English]

Areas within the domain of ancient Iran are considered as important lands of the Islamic era with a variety of architectural styles of cemetery. It seems that from the Timurid period onwards, another type of tomb structure using geometric shapes with an especial design named eight-half was created. The oldest and most prominent remaining example of this style is "Bibi khanum" in Samarkand, Uzbekistan; this is the first monument of the mentioned plan. The tomb of Sheikh Mohammad Abdullah in Herat, Afghanistan, and the shrine of Imamzadeh Hussein in Qazvin and Sheikh Amin al Din in Ardabil are in Iran. All of the named tombs have the same plan and due to the use of certain architectural elements some of them have special features. In this study, the origin, development, and design of eight-half in Iran's Islamic periods are explored and compared; furthermore, the architectural and decorative features of the monuments are thoroughly analyzed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Iranian architecture
  • Cemetery monuments
  • Timurid period. Eight-half plan

مراجع

اداره ارشاد اسلامی قزوین.(1362). بناهای تاریخی قزوین.
­­الشیبی، کامل مصطفی.(1359). تشیع و تصوف؛ ترجمة علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران: امیرکبیر.
بلر، شیلا و جاناتان ام.­بلوم.(1385). هنر­و ­معماری اسلامی؛ ترجمة اردشیر اشراقی، چاپ دوم، تهران: انتشارات سروش.
بهلولی نیری، بهزاد.(1390). بررسی شیوه­های معماری آرامگاهی از دوره ایلخانی تا عصر صفوی در استان اردبیل؛ پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
پوپ،آرتور و فیلیس اکرمن.(1387). سیری در هنر ایران؛ جلد سوم، زیر نظر سیروس پرهام، مترجمان نجف دریا بندری و دیگران، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
حاجی قاسمی، کامبیز و دیگران.(1379). گنجنامه؛ ج 11 ، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
حمزه­نژاد، مهدی و محمدرضا عطایی.(1388). تحلیل الگوی روابط بین مسجد و زیارتگاههای شیعه و سنی دوره تیموری با تأکید بر مسجد گوهرشاد در آستان قدس رضوی؛ در مجموعه مقالات نخستین همایش ملی هنرهای شیعی، چاپ اول، اردبیل: سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل.
سمرقندی، ابوطاهر بن ابوسعید(1343). سمریه: در بیان اوصاف طبیعی و مزارات سمرقند؛ تهران: چاپ ایرج افشار.
زاره، فردریش.(1385). بقعة شیخ صفی­الدین‌اردبیل؛ ترجمة صدیقه خوانساری موسوی، چاپ اول، تهران: فرهنگستان هنر.
دیباج، سیدموسی و حسین سلطان­زاده.(1377). فلسفه و معماری؛ تهران: انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی.
صفری، بابا.(1370). اردبیل در گذرگاه تاریخ؛ جلد2، چاپ دوم، تهران، چاپخانه بهمن .
عقابی، محمدمهدی. (1378). دایرة­المعارف بناهای تاریخی ایران در دوران اسلامی2/ بناهای آرامگاهی؛ چاپ دوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
پوگاچنکووا، گالینا آناتولینا.(1387). شاهکارهای معماری آسیای میانه؛ ترجمة سید داوود طبایی، چاپ اول، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
کربلایی تبریزی، حافظ­حسین. (1344). روضات­الجنان­ و­ جنات ­الجنان؛ جزو اول، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
کمره­ای، محمدرضا.(1389). تاریخ هنر ایران؛ چاپ اول، تهران: مشق هنر.
گلمغانی­زاده اصل، ملکه و حسن یوسفی.(1385). «هنرنمایی شاه محمد اصفهانی در دیوار نگاره­های بقعه شیخ­ امین­الدین جبراییل کلخوران در اردبیل خاستگاه دولت صفوی»؛ مجموعه مقالات نگارگری، چاپ اول، گردهمایی مکتب اصفهان، فرهنگستان هنر.
--------------------------.(1386). «کتیبه­های علیرضا عباسی در آرامگاه شاه اسماعیل اول و بقعه شیخ امین­الدین جبراییل در اردبیل»؛ مجموعه مقالات خوشنویسی، گردهمایی مکتب اصفهان، فرهنگستان هنر.
گروبه، ارنست و امبرتو شراتو.(1384). هنر ایلخانی و تیموری؛ ترجمة یعقوب آژند، چاپ دوم، تهران: انتشارات مولی.
گلمبک (غلام بیگ) لیزا و دونالد ویلبر. (1374). معماری تیموری در ایران و توران؛ ترجمة کرامت­الله افسر و محمد یوسف کیانی، ناشر سازمان میراث فرهنگی کشور.
لمبتن، ا.ک س.(1382). زارع و مالک در ایران؛ ترجمه منوچهر امیری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مدرسی طباطبایی، سیدحسن. (1361). برگی از تاریخ قزوین؛ زیر نظر محمود مرعشی، قم: چاپ خیام.
ویلبر، دونالد. (1365). معماری اسلامی ایران در دورة ایلخانی؛ ترجمه عبدالله فریار، تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ویور،ام.ای.(1356). بررسی مقدماتی مسائل حفاظتی پنج بنای تاریخی ایران؛ ترجمة کرامت­الله افسر، تهران: سازمان حفاظت از آثار باستانی.
هیلن براند، روبرت.(1387). «معماری صفویان» تاریخ ایران کمبریج، جلد ششم(قسمت سوم)، چاپ اول، تهران: انتشارات مهتاب.
Sarre,f.ArdabilGrabmoschee des schechsafi Denkmaler.(1924). persischer baukunst, Teil II,Berlin.
http://archnet.org

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار