کاربست مطالعه مشاهده ای به منظور طراحی پیاده راه شهری براساس الگوهای رفتاری کاربران؛ نمونه پژوهی: حاشیه رودخانه بابلرود در بابلسر

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مهندسی معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، مازندران، ایران

2 دانشیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، مازندران، ایران

3 دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، مازندران، ایران

چکیده

بیان مساله: ساختارهای طبیعی در کالبد شهرها باعث ارتقای کیفیت و پایداری آن‌ها می‌شوند. عبور رودخانه از شهرها نقش بسزایی در روند حیات شهری دارد. فضاهای رودکناری با توجه به مکان قرارگیری‌شان، می‌توانند فضای طبیعی/ شهری باشند؛ کناره‌ی بابلرود در بابلسر با وجود سبزینگی، رود، مراکز تفریحی- تجاری و حضور دست­فروشان، توسط شهروندان مورد توجه قرار گرفته است. مهم­ترین مسئله در این محدوده، عدم انعطاف‌پذیری فضا است که باعث اختلال فعالیت‌ها و بروز رفتارهای مختلف، متداخل و متضاد توسط کاربران می­شود. برخلاف پتانسیل بالا، این منطقه بیشتر به شکل گذرگاهی است که اکثر کاربرانِ آن، فقط در حال حرکتِ بدون هدف بوده و اگر توقفی صورت پذیرد، کوتاه و به منظور رفع خستگی است.
سوال تحقیق: 1 ـ چگونه می‌توان از الگوهای رفتاری کاربران در طراحی محیط بهره جست؟ 2 ـ پیشنهادات طراحی معماری در حاشیه بابلرود واجد چه ویژگی­هایی باشد تا پاسخگوی الگوهای رفتاری کاربران باشد؟
اهداف تحقیق: این پژوهش سعی دارد تا با مشاهده­ی رفتار کاربران کناره­ی رودخانه و تحلیل آن­ها، به شناخت کلی از نیازهای شهروندان رسیده تا در نهایت با تجسّم حرکات و رفتار مردم در محدوده­ای خاص، ارتباطِ بینِ معماری، حرکت و رفتار را برقرار ساخته و دست به ارائه پیشنهاداتی به منظور بهسازی این فضای شهری بزند.
روش تحقیق: مرحله اول، به مشاهده اکتشافی اختصاص یافت؛ در مرحله دوم به مدت 48 روز (4 روز در هر ماه (روزهای شنبه، دوشنبه، پنجشنبه و جمعه) به مدت یکسال) برداشتِ رفتاری در محدوده صورت گرفت. در مرحله­ی سوم، همزمان با انجام مشاهدات با استفاده از مصاحبه از کاربران، ارتباط مستقیم و بدون واسطه با مخاطب به منظور جمع­آوری اطلاعات، برقرار شده و اطلاعات از طریق تحلیل محتوای کیفی بررسی شدند.
مهم ­ترین یافته ­ها و نتیجه­ گیری تحقیق: نتایج پژوهش نشان می‌دهند مهم­ترین عوامل تأثیرگذار در رفتارهای مختلف مشاهده شده که باعث بهبود کیفیت، افزایش جذابیت و حضورپذیری کاربران در فضا می‌شود عبارتند از: بهبود کیفیت کفپوش و کف­سازی مناسب برای رفتارهای مختلف، افزایش کیفیت، کمّیت و جانمایی درست مبلمان شهری، تعریض مسیرها، بهره‌گیری مناسب از عوارضِ طبیعیِ موجود، ایجادِ تنوّع در مسیر و افزایشِ ایمنی و امنیّت. به علاوه عدم انطباق رفتارها با فضاهای موجودِ برنامه‌ریزی شده، وجود فعالیت‌های کوچک و متمرکز در یک نقطه، مسیرهای فاقد امنیت و نظارت اجتماعیِ کافی موجبِ عدم استفاده‌ی کاربران و انحراف رفتار پیاده از مسیر خواهند شد. در انتها، اطلاعات استخراج شده از داده‌ها شامل مؤلفه، گویه، هدف، ویژگی‌های رفتارها و الزامات فضایی در قالب جدولی به عنوان نتیجه‌گیری نهایی ترسیم شد.

چکیده تصویری

کاربست مطالعه مشاهده ای به منظور طراحی پیاده راه شهری براساس الگوهای رفتاری کاربران؛ نمونه پژوهی: حاشیه رودخانه بابلرود در بابلسر

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Application of Observational Study in Order to Design Urban Pedestrian Environment Based on User’s Behavioral Patterns; Case Study: The Riverside of Babolrood, Babolsar

نویسندگان [English]

  • Amirsam Saadati 1
  • Vahid Heidarnattaj 2
  • Novin Tavallaei 3
1 M A of Architecture, The Faculty of Art and Architecture, University of Mazandaran, Babolsar, Mazandaran, Iran
2 Associate Prof. of Architecture, The Faculty of Art and Architecture, University of Mazandaran, Babolsar, Mazandaran, Iran
3 Associate Prof. of Urban Planning, The Faculty of Art and Architecture, University of Mazandaran, Babolsar, Mazandaran, Iran
چکیده [English]

Research Problem: The natural structures within the city improve the quality of them, from ecological and aesthetic aspects to social values and additionally, they are very important for the sustainability of the city. Therefore, the riverside of Babolrood in Babolsar due to the creation of a suitable space despite the greenery, river, recreational and commercial centers and the presence of vendors, takes the attention of residents, students, pedestrians, and even travelers are drawn to perform various leisure activities. One of the most important issues in this area is the inflexibility of the space, which disrupts activities and, as a result, leads to different, overlapping, and sometimes contradictory behaviors that are happened by users. Despite the high potential, this area is more in the form of a passage where most of its users are just moving aimlessly in various forms, and if there is a stop, it is just a short sitting to relieve fatigue.
Research Question: The main questions of the current study are:
1- How can we utilize the behavioral patterns in environmental design?
2- Which characteristic of architectural design should be considered in the riverside of Babolrood so that the existing space meets the user’s behavioral patterns?
Research Method: The research method of the current study is divided into three stages. In the first stage, the exploratory observation was used to obtain preliminary information; then, in the second stage, the behavioral study was performed in the are for 48 days (4 days in each month for one year) on Saturdays, Mondays, Thursdays, and Fridays. In the third stage, simultaneously with the observations using interviews, to reach a direct relationship with the audience. Notwithstanding the data collection, process was performed without intermediaries; the information was analyzed through qualitative content analysis.
In order to achieve to this stage, firstly the behavior's frequency that is less than the one percent of the total cases, which means 400 observation cases, was not considered. In another word, the behaviors with the minimum numbers of 400 considered as repetitive behavior, and behaviors with less repetition than 400 are neglected. The next step belonged to behavioral plans. Due to reach clear behavioral plans, all behaviors for both genders (except children) were marked on happening location. The schematic behavioral patterns extracted which demonstrate the most compressed area in which repetitive behaviors happened.
The Most Important Results and Conclusion: The results of this study show that the available spaces are not used as predicted, behaviors do not occur in the predicted spaces, small activities, and dens of them at one point play a major and decisive role in deviation. Pedestrians deviate and will not use the routes if they do not have sufficient security and social monitoring. Finally, the information extracted from the data, including component, item, purpose, characteristics of behaviors, and spatial requirements, represented as a conclusion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Behavioral Patterns
  • Behavioral Observation
  • Observational Study
  • Babolrood
  • Babolsar
امامقلی، عقیل، آیوازیان، سیمون، زاده محمدی، علی، و اسلامی، غلامرضا. (1391). روانشناسی محیطی، عرصه مشترک معماری و علوم رفتاری. پژوهش­ها و مطالعات علوم رفتاری 14 (4): 23-34. https://sid.ir/paper/190530/fa
ایرانی بهبهانی، هما، فریادی، شهرزاد، و محبعلی، گلنار. (1391). حفاظت و باز زنده‌سازی منظر رود دره دربند بر اساس الگوهای رفتاری. محیط­شناسی، 2 (38): 127-134. https://doi.org/10.22059/jes.2012.29108
پاکزاد، جهانشاه، و بزرگ، حمیده. (1391). الفبای روانشناسی محیط برای طراحان. تهران: آرمانشهر.
پیربابایی، محمدتقی، مدقالچی، لیلا، و نیکنما، علی. (1395). اصول طراحی سبزراه‌ های رودکناری . دومین کنفرانس بین المللی انسان، معماری، عمران و شهر، مرکز مطالعات راهبردی معماری و شهرسازی، تبریز، ایران. https://civilica.com/doc/656958
جلیلی، محمد. (1389). مروری تحلیلی بر مفهوم محیط در ادبیات روانشناسی محیط. منظر، 2 (12)، 31-28. http://ensani.ir/fa/article/download/312155
خطیبی، سیدمحمدرضا. (1392). تأثیر متقابل الگوهای رفتاری در احیای هویت محیط شهر (مطالعه موردی: محدوده ورودی سنندج). هویت شهر. 7 (13)، 73-63. https://dorl.net/dor/20.1001.1.17359562.1392.7.13.7.5
 دلاکه، حسن، بهزادفر، مصطفی، قلعه نویی، محمود، و بختیاری نصرآبادی، آمنه. (1396). بازشناسی الگوهای رفتاری در میدان انقلاب اصفهان. مطالعات محیطی هفت حصار، 6 (21)، 95- 111. http://hafthesar.iauh.ac.ir/article-1-472-fa.html
روشنی، نرگس، و منصوری، رضا. (1394). عوامل کالبدی مؤثر بر الگوهای رفتاری پارک، همایش بین المللی معماری عمران و شهرسازی در آغاز هزاره سوم، تهران، ایران. https://civilica.com/doc/411102
شعله، مهسا، نجفی، پیمان، خاکسار، زهرا، و صادقی، علیرضا. (1396). ارزیابی قلمروهای همگانی بر اساس مشاهده و تحلیل الگوهای فعالیتی- رفتاری (نمونه موردی: پیاده‌راه احمدی شیراز). فصلنامه مطالعات شهری، 7 (25)، 63-45. https://urbstudies.uok.ac.ir/article_60785.html
محمودی، حمید، علیمردانی، مسعود. (1394). نقش مبلمان شهری در ارتقای کیفیات بصری و زیبایی شناختی پیاده‌راه‌های ساحلی، نمونه موردی: پیاده‌راه‌های ساحلی شهر بوشهر. معماری و شهرسازی پایدار، 3 (1): 46-31 . https://dorl.net/dor/20.1001.1.25886274.1394.3.1.3.3
نبی‌بخش، نیوشا. (1395). برنامه‌ریزی و طراحی منظر رودخانه بابلرود با رویکرد گردشگری پایدار (محدوده میدان مادر و میدان شهید سجودی). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گروه معماری منظر، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین. https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/51db96ad0bd36f34aa8e39fc68a2df03
نقابی، محبوبه. (1393). ارزیابی کارآیی قرارگاه‌های رفتاری طراحی شده در پارک گیاه شناسی دانشگاه تبریز، کنفرانس بین المللی نیارش شهر پایا، تهران. https://civilica.com/doc/344559/
ولی زاده، نگار، و عندلیب، علیرضا. (1396). طراحی عرصه عمومی با تاکید بر روابط بین الگوهای فعالیتی و ویژگی های طراحی (نمونه موردی: محدوده دریاچه شهدای خلیج فارس منطقه 22 شهر تهران ). کنفرانس بین المللی عمران، معماری و شهرسازی ایران معاصر، تهران. https://civilica.com/doc/710053
Basa, I. (2009). Environmental discourse of architecture. International Journal of Environmental Studies66(2), 271-279. https://doi.org/10.1080/00207230902859796
Chen, L., & Ng, E. (2012). Outdoor thermal comfort and outdoor activities: A review of research in the past decade. Cities29(2), 118-125. https://doi.org/10.1016/j.cities.2011.08.006
Ding, Y., & Guaralda, M. (2013). The study of design elements and people's behaviour in campus public space: How design shapes user's behaviour. In_Bo: ricerche e progetti per il territorio, la citta e l'architettura, 4(1), 114-136. https://eprints.qut.edu.au/219364/
Koleini Mamaghania, N., Parvandar Asadollahi, A., & Mortezaei, S.-R. (2015). Designing for Improving Social Relationship with Interaction Design Approach. Asian Conference on Environment-Behaviour Studies (pp. 377-385). Tehran: Procedia - Social and Behavioral Sciences. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.08.190
Marans, R. W. (2012). Quality of urban life studies: An overview and implications for environment-behaviour research. Procedia-Social and Behavioral Sciences35, 9-22. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.02.058
Moser, G. (1988). Urban stress and helping behavior: Effects of environmental overload and noise on behavior. Journal of Environmental Psychology8(4), 287-298. https://doi.org/10.1016/S0272-4944(88)80035-5
Nasar, J. L., & Yurdakul, A. R. (1990). Patterns of behavior in urban public spaces. Journal of Architectural and Planning Research, 71-85. http://www.jstor.org/stable/43028946
Langevin, J., Gurian, P. L., & Wen, J. (2015). Tracking the human-building interaction: A longitudinal field study of occupant behavior in air-conditioned offices. Journal of Environmental Psychology42, 94-115. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2015.01.007
Shurbaji, M., Furlan, R. (2017). The Sheraton Park and Users’ Human Behaviour: Strategies for Implementation of the Public Realm in Doha. American Journal of Sociological Research7(1), 71-85. http://dx.doi.org/10.5923/j.sociology.20170701.04
Vroman, L., & Lagrange, T. (2017). Human movement in Public spaces: The use and development of motion-oriented design strategies. The Design Journal20(sup1), 52-61. https://doi.org/10.1080/14606925.2017.1352830
Wang, Z., Oyama, Y., Scarinci, R., Bierlaire, M., & Geroliminis, N. (2018, May). Pedestrian activity schedule models: review and promises. In Proceedings of the 18th Swiss Transport Research Conference (STRC), Monte Verita/Ascona, Switzerland, 16-18. https://www.strc.ethz.ch/2018/Wang_EtAl.pdf